Τουρκοβούνια Αττικής, μια νησίδα της φύσης σε μία θάλασσα από… τσιμέντο!

Μικρά και φαινομενικά ασήμαντα βουνά τα Τουρκοβούνια, κυριολεκτικά μοιάζουν να κολυμπούν στο τσιμεντένιο αστικό ιστό της πρωτεύσας και συχνά περνούν απαρατήρητα από τους κατοίκους της. Παρόλα αυτά, αν το θελήσουμε, εύκολα θα μας αποκαλύψουν τα μικρά, αλλά πανέμορφα δώρα τους.

Copyright photo: Germaine Alexakis & Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Copyright text: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Δεν περίμενα ποτέ ότι κάποια στιγμή θα γράψω ένα ταξιδιωτικό άρθρο που κυριολεκτικά θα άρχιζε από την πόρτα του σπιτιού μου στην Αθήνα.

Όλα ξεκίνησαν όταν η συνεργάτις μου με ενημέρωσε ότι εδώ δίπλα μας στα Τουρκοβούνια, φυτρώνουν την άνοιξη πολλά αγριολούλουδα και ανάμεσά τους ένα σπάνιο ενδημικό φυτό της Αττικής, το οποίο δεν το συναντάς πουθενά αλλού στον πλανήτη!

Στην αναζήτηση αυτού του μικρού χλωριδικού θησαυρού συνειδητοποίησα ότι αρκετές φορές, σχεδόν ενστικτωδώς, σήκωσα τη φωτογραφική μου μηχανή για να φωτογραφίσω σημεία που είχαν αρκετό, αναπάντεχο ενδιαφέρον.

Για δυο τρεις μέρες περπατήσαμε κάθε σπιθαμή του μικρού βουνού και ανακαλύψαμε ότι όντως πρόκειται για έναν μικρό, βοτανικό παράδεισο στον οποίο αξίζει, κάθε Αθηναίος να του αφιερώσει μερικές ώρες, ιδίως την άνοιξη, όπου ακόμη και οι πέτρες από τα εγκαταλειμμένα νταμάρια, μοιάζουν να έχουν βγάλει λουλούδια!

Το ψηλότερο βουνό εντός του Λεκανοπεδίου

Τα Τουρκοβούνια, με ψηλότερη κορφή τα 338 μέτρα, αποτελούν τον μεγαλύτερο ορεινό όγκο που περικλείεται από τον αστικό ιστό της πρωτεύσας, το άλλο βουνό ή καλυτέρα λόφος, είναι ο Λυκαβηττός με ύψος 277 μέτρα. Πρόκειται για ένα ασβεστολιθικό ύψωμα που δεσπόζει ανάμεσα στο Γαλάτσι, στη Φιλοθέη, στο Ψυχικό, στη Νέα Ιωνία και στο Πολύγωνο.

Τουρκοβούνια, τα παραμόρφωσαν τα νταμάρια

Όλον τον 20ο αιώνα το βουνό, λόγω τον πετρωμάτων του, τροφοδοτούσε με αδρανή υλικά που προέρχονταν από τα νταμάρια της περιοχής, τα έργα για την ανοικοδόμηση, επέκταση και τσιμεντοποίηση της Αθήνας. Όμως οι συνεχείς εκβραχισμοί άλλαξαν ριζικά τη μορφολογία του βουνού και τα Τουρκοβούνια παραδόθηκαν πληγωμένα οικτρά, στις επόμενες γενιές.

Προς τα τέλη του 20^ου αιώνα τα νταμάρια έκλεισαν που έχασκαν σαν ανοιχτές πληγές στα πρανή του βουνού. Με τα έργα των Ολυμπιακών αγώνων του 2004, έγινε κάποια μερική ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου με επιχωματώσεις και δενδροφυτεύσεις, κυρίως προς το πάρκο Βεΐκου και ψηλότερα. Επίσης ένα μεγάλο μέρος από τα μπάζα της διάνοιξης της Αττικής οδού μεταφέρθηκε εδώ για να σκεπαστούν όπως – όπως τα τραύματα του βουνού.

Ιστορία και αρχαίες αναφορές για τα σημερινά Τουρκοβούνια

Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν αυτό το βουναλάκι Αγχεσμός και το είχαν αφιερώσει στον θεό Όμβριο Δία, πιθανόν διότι από εδώ πήγαζαν μικρά ρυάκια που πότιζαν τα περιβόλια τους που υπήρχαν χαμηλότερα στα σημερινά Πατήσια και στους Αμπελοκήπους. Με το όνομα Αγχεσμός σημειώνεται και από τον Παυσανία στα «Αττικά» του, πιθανόν όμως να αναφερόταν και στο γειτονικό βουνό, τον Λυκαβηττό. Ωστόσο στα γραπτά του εντοπίζεται και αναφορά στο άγαλμα του «Αγχεσμίου Διός».

Το ιερό του «Αγχεσμίου Διός» στην κορφή των Τουρκοβουνίων

Η βάση του ιερού όπου βρισκόταν το άγαλμα αυτό, έχει εντοπισθεί σήμερα κοντά στην κορφή του βουνού, πάνω από το άλσος Βεΐκου, ενώ τα αρχαιολογικά ευρήματα από τις ανασκαφές εκθέτονται στην αρχαιολογική συλλογή της Κηφισιάς. Στα αρχαία χρόνια το όρος Αγχεσμός ήταν κατάφυτο, γεμάτο σπηλιές και κακοτοπιές που έδιναν καταφύγιο σε διάφορα κακοποιά στοιχεία. Αργότερα το βουνό ονομάστηκε Λυκοβούνια, ενώ η ονομασία Τουρκοβούνια πιθανόν να προήλθε από την στρατοπέδευση εδώ, του Τούρκικου στρατεύματος που κατέλαβε την Αθήνα το 1456.

Τουρκοβούνια, κάποτε ήταν ένα άγριο και δύσβατο βουνό

Μέχρι και τον 20^ο αιώνα τα Τουρκοβούνια θεωρούνταν ένα μικρό, αλλά δύσβατο και δασώδες βουνό. Η φύση του είχε εντυπωσιάσει ακόμα και τους ξένους περιηγητές της εποχής, που το περιγράφουν ως κατάφυτο βουνό με μεγάλη ποικιλία άγριων ζώων, πουλιών και φυτών. Μάλιστα υπάρχουν αναφορές για επιδρομές λύκων σε παρακείμενα στο σημερινό Γαλάτσι μαντριά, μέχρι και τις αρχές του 20^ου αιώνα!

Η ενδιαφέρουσα πανίδα και χλωρίδα των Τουρκοβουνίων

Σήμερα στα Τουρκοβούνια έχουν παρατηρηθεί περισσότερα από 100 διαφορετικά είδη πουλιών από τα 455 που υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα, εκτός από τα άφθονα μικροπούλια, υπάρχουν και αρπακτικά όπως κουκουβάγιες και γεράκια. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο χλωριδικός πλούτος, αφού συνολικά στα Τουρκοβούνια έχουν καταγραφεί 144 είδη και υποείδη φυτών, από τα οποία τα 15 είναι ενδημικά.

Ανάμεσά τους υπάρχουν διαφορετικά είδη κρόκων, αρκετές φανταχτερές ορχιδέες, καμπανούλες, ανεμώνες και φυσικά η «Φριτιλάρια η πλαγία» (Fritillaria obliqua), ένα σπάνιο ενδημικό φυτό που εντοπίζεται μόνο στον νομό Αττικής.

Κυρίαρχο δασικό δέντρο είναι η χαλέπιος πεύκη και το κυπαρίσσι, ενώ έχουν φυτευτεί και αλλά ξενικά είδη. Από τους θάμνους, εδώ συναντώνται τα περισσότερα είδη της μεσογειακής μακίας που βλέπουμε και στην υπόλοιπη Αττική. Από τα μικρά ζώα που επιβιώνουν ακόμη στην περιοχή, να αναφέρουμε αρκετά είδη μυοξών, σκαντζόχοιρους, χελώνες, νυφίτσες, σαύρες και ίσως μια δυο αλεπούδες.

Περισσότερα σχετικά με την ιστορία και την οικολογία του βουνού, αναζητήστε στο ενδιαφέρον ψηφιακό βιβλίο «Η βιοποικιλότητα στα Τουρκοβούνια» του Νίκου Νικητίδη. Η εφαρμογή είναι δωρεάν.

Πως θα έρθετε στα Τουρκοβούνια

Στα Τουρκοβούνια θα έρθετε εύκολα χρησιμοποιώντας βασικούς οδικούς άξονες, όπως είναι η Λεωφόρος Γαλατσίου, η Πρωτοπαπαδάκη, η Λεωφόρος Βεΐκου. Στην περιοχή του Αττικού Άλσους θα έρθετε μέσω του περιφεριακού Τουρκοβουνίων, όμως εδώ το περιβάλλον λόγω της οικιστικής δραστηριότητας είναι σαφώς πιο υποβαθμισμένο και τα οικιακά απόβλητα και τα σκουπίδια σε όλους τους χώρους αναψυχής, αποτελούν μια τραγική πραγματικότητα.

Τουρκοβούνια προτάσεις για περιπάτους

Η πρότασή μας για μια ευχάριστη βόλτα είναι να κατευθυνθείτε προς το Άλσος Βεΐκου και να σταθμεύσετε το όχημά σας στον δημόσιο ελεύθερο χώρο του κινηματογράφου. Στη συνέχεια εύκολα με τα πόδια θα πάτε στην άκρη της περίφραξης του Άλσους και μετά θα ακολουθήσετε κάποιο από τα φαρδιά μονοπάτια που ανηφορίζουν προς την κορφή του βουνού.

Η πορεία χαλαρή και ευχάριστη, θα σας φέρει σε 30 περίπου λεπτά στην κορφή του λόφου όπου υπάρχει κιόσκι και ένα δυο παγκάκια. Δημοφιλές είναι το ανηφορικό αλλά και σημαδεμένο μονοπάτι που ξεκινά από την οδό Μάρκου Μπότσαρη στη Φιλοθέη και βγάζει κατευθείαν στην κορφή, μετά από 15 λεπτά σχετικά απότομης διαδρομής. Από την κορφή η θέα είναι περιφερειακή σε όλο το λεκανοπέδιο.

Η θέα από τα Τουρκοβούνια σε όλο το Λεκανοπέδιο

Βορειοδυτικά θα δείτε πλήρη την κορμοστασιά της Πάρνηθας. Δυτικά και νότια θα εντοπίσετε το Ποικίλο όρος, το όρος Αιγάλεω, τη Σαλαμίνα και τον Σαρωνικό. Βόρεια ξεχωρίζουν οι εγκαταστάσεις του Ολυμπιακού Σταδίου και η Πεντέλη ενώ ανατολικά ο Υμηττός. Επίσης στην κορφή θα δείτε τη βάση όπου βρισκόταν το άγαλμα του Όμβριου Διός. Σε αυτό σημείο, αυτήν την εποχή θα βρείτε και τη μεγαλύτερη ποικιλία αγριολούλουδων. Θυμίζουμε ότι τα άγρια λουλούδια δεν τα κόβουμε διότι άθελά μας μπορεί να ξεκληρίσουμε κάποιο σπάνιο και ενδημικό είδος από αυτά που είπαμε ότι επιβιώνουν ακόμα στα Τουρκοβούνια.

Διατηρούμε το περιβάλλον καθαρό

Επίσης καλό θα ήταν, αν έρθετε κάποια βόλτα στην περιοχή, να έχετε μαζί σας και μια σακουλίτσα ώστε να μαζεύετε τα σκουπίδια που «ξεχνούν» διάφοροι απρόσεκτοι συμπολίτες μας. Με τον τρόπο αυτό προστατεύομε το Αττικό περιβάλλον και δίνουμε το παράδειγμα και στους υπολοίπους που περπατούν εδώ. Η περιοχή γύρω από το Άλσος Βεΐκου ενδείκνυται και για ορεινή ποδηλασία, καθώς υπάρχουν αρκετοί χωμάτινοι δρόμοι με σχετικά ήπιες κλίσεις, κατάλληλοι για αρχάριους. Αν έχετε καλή φυσική κατάσταση μπορείτε να ανεβείτε και ψηλότερα.

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ. ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Κοντινές μονοήμερες εκδρομές από την Αθήνα 

“Views Of Greece” travel photojournalism – Discover the real Greece with the experts

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους κειμένων ή και των φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του δημιουργού, σύμφωνα με τον νόμο Ν.2121/1993 και τη διεθνή σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το ν. 100/1975).  Η Πνευματική ιδιοκτησία ανήκει στον δημιουργό και αποκτάται χωρίς καμιά διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της.

• Αττική
• περίπατοι
• Τουρκοβούνια
• Φριτιλάρια η πλαγία
• χλωρίδα