Πρέσπες, φτερουγίσματα στο δρόμο των λιμνών

Οδοιπορικό  στη βορειοδυτική Μακεδονία, σ’ ένα από τα πιο αξιόλογα τοπία της Ευρώπης, σ’ έναν χώρο μοναδικό όπου φύση και άνθρωπος, συνοδοιπόροι στο χρόνο, συμβιώνουν -όχι πάντα χωρίς προβλήματα – εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η γη των λιμνών είναι ένας τόπος γοητευτικός, συναρπαστικός, γλυκά ρομαντικός, ένα πραγματικό στολίδι στην καρδιά των Βαλκανίων!

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Copyright text: Germaine Alexakis/ Views Of Greece

Ένα παγωμένο φθινοπωρινό αεράκι κατέβηκε από τα ανταριασμένα κορφοβούνια του Βαρνούντα ανατάραξε την επιφάνεια της λίμνης και χάιδεψε απαλά τους καλαμιώνες της Μικρής Πρέσπας. «Αύριο θα έχουμε το πρώτο χιόνι στις κορφές» μου είπε χαμογελώντας ο ψαράς στο λιμανάκι της Μικρολίμνης. «Δες τα πουλιά, όλα πέταξαν για το νότο και αυτά που ξεχειμωνιάζουν εδώ, λούφαξαν στις φωλιές τους». Μου φάνηκε λίγο υπερβολική η πρόβλεψη, αλλά ποιος μπορεί να ξέρει καλύτερα τον τόπο από τους ψαράδες, αναρωτήθηκα σιωπηλά.

Οδηγώντας προς τον ξενώνα, έβλεπα στο λιγοστό  φως του σούρουπου σε όλο το μήκος της διαδρομής, τους ντόπιους με τα τρακτέρ και τα φώτα ανάμενα, να δουλεύουν πυρετωδώς στα παρακείμενα χωράφια και να μαζεύουν τα φασόλια πριν ξεσπάσει η κακοκαιρία. Μετά τη δύση του ήλιου οι πρώτες νιφάδες της χρόνιας έστησαν το χορό τους στον ουρανό!!!

Πρέσπες, η οικογεωγραφία ενός απίθανου τόπου

Είναι πραγματικά άδικο ένας τόπος όπως η Πρέσπα να γίνεται με τόση ένταση γνωστός στο Πανελλήνιο, μόνο από ένα πολιτικό γεγονός! Δυο πρωθυπουργοί βρέθηκαν στους Ψαράδες και ξαφνικά κανάλια, έντυπα, ιστότοποι ανακάλυψαν τις Πρέσπες, λες και η γεωγραφική αυτή ενότητα της πατρίδας μας μέχρι χθες, δεν υπήρχε καν στον χάρτη!!!

Για πάμε λοιπόν από την αρχή.  Στο βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας, στα όρια του νομού Φλώρινας, υπάρχουν δυο υπέροχες λίμνες, η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα. Η πρώτη βρέχει με τα νερά της τρία κράτη, την Ελλάδα, την Αλβανία και την Βόρεια Μακεδονία. Η Μικρή Πρέσπα ανήκει σχεδόν ολόκληρη στην Ελλάδα, εκτός από ένα μικρό κομμάτι της στα δυτικά που είναι Αλβανικό. Οι δυο «αδελφές» απλώνονται αγγίζοντας σχεδόν η μία την άλλη. Μια στενή βαλτώδης λωρίδα πλάτους μόλις 500 μέτρων, κόβει στα δύο την υδάτινη επιφάνεια, διαφοροποιώντας έτσι τις όχθες τους.

Γύρω απ’ τις λίμνες υπάρχουν δεκάδες κορφές  με υψόμετρο 1.200 -1.500 μ. που σφραγίζουν τον ορεινό χαρακτήρα της περιοχής. Ωστόσο κυρίαρχη παρουσία στην τοπιογραφία έχει το όρος Βαρνούντας με ψηλότερη κορφή επί Ελληνικού εδάφους το Δεσποτικό (2.334 μέτρα) και επί Βόρειας Μακεδονίας την κορφή  Πελιστέρ ή Περιστέρι, με 2.601 μέτρα.

‘Ενας αρχαίος τόπος που τον έλεγαν Βρυγηίς

Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τις λίμνες Μεγάλη και Μικρή Βρυγηίδα, όνομα που προήλθε από τους προϊστορικούς κατοίκους Βρύγες, συγγενείς των αρχαίων Θρακών. Στα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η περιοχή μετατράπηκε σε πεδίο σφοδρών συγκρούσεων μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων.

Αργότερα πέρασαν από εδώ οι Σέρβοι με τον Στέφανο Δουσάν και έπειτα οι Τούρκοι, που άφησαν το δικό τους στίγμα σε τούτο το σταυροδρόμι των λαών. Στις αρχές του 19ου αιώνα, σύμφωνα με μαρτυρίες του περιηγητή Pouqueville, στην περιοχή ευημερούσαν 46 χωριά με 11.500 κατοίκους! Στη διάρκεια του εμφυλίου, οι Πρέσπες πέρασαν πολλά δεινά, αφού εδώ έγιναν μερικές από τις πλέον αιματηρές μάχες που οδήγησαν τον τόπο στη δημογραφική αποψίλωση. Παρά τις προσπάθειες του μεταπολεμικού κράτους να διατηρήσει ζωντανή τη συνοριακή αυτή γωνιά –για λόγους «εθνικής ασφαλείας φυσικά» –, στην πραγματικότητα η περιοχή ποτέ δεν ανέκαμψε πληθυσμιακά.

Δρόμο παίρνω, δρόμο αφήνω και φθάνω με ασφάλεια στην Πρέσπα

Η λεκάνη των Πρεσπών απέχει από τη Φλώρινα 70 χλμ. και από την Καστοριά 60 χιλιόμετρα. Ο δρόμος ορεινός, με άφθονες στροφές σκαρφαλώνει σε μεγάλα υψόμετρα διασχίζοντας μερικά από τα ομορφότερα τοπία του νομού. Το χειμώνα αλλά και με βροχερό καιρός οι στροφές αυτές χρειάζονται μεγάλη προσοχή και συνετή οδήγηση. Πρατήριο καυσίμων στη Πρέσπα θα βρείτε  κοντά στο χωριό Λαιμός

Ακριτική Πρέσπα, μια πρώτη ματιά στο τοπίο των Ανθρώπων

Ανάμεσα στα δεκατρία χωριά της Πρέσπας, ξεχωρίζουν ο Άγιος Γερμανός, κτισμένος στη ράχη του βουνού Βαρνούντα σε ύψος 1.100 μέτρα. και το χωριό Ψαράδες που απαγκιάζει στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, σε καλά προστατευμένο φιόρδ, το οποίο σχηματίζουν κάθετα βράχια που αγκαλιάζουν κρυστάλλινα νερά.Καθώς έχουν χαρακτηριστεί «παραδοσιακός» και «διατηρητέος» αντίστοιχα, οι δύο οικισμοί αναζητούν την πολιτισμική τους ταυτότητα μέσα στη σημερινή πραγματικότητα, καθώς μοιράζονται συμβιωτικά με τη φύση τον παλμό μιας ήπιας ανάπτυξης. Όλα τα χωριά των Πρεσπών, συνδέονται πλέον μεταξύ τους με ασφάλτινους δρόμους. Βέβαια υπάρχουν και ανεξάντλητα πεδία για αυτοκίνητα εκτός δρόμου, καθώς και πολλά σημαδεμένα μονοπάτια που αποτελούν πραγματική πρόκληση για τους πεζοπόρους.

Άγιος Γερμανός,  το κεφαλοχώρι

Κτισμένο ψηλά στα 1100 μέτρα, στη ράχη του μεθοριακού βουνού Βαρνούντας, ο Άγιος Γερμανός ήταν ανέκαθεν το κεφαλοχώρι της Πρέσπας. Οι πρώτοι κάτοικοι, γεωργοί και κτηνοτρόφοι που εγκαταστάθηκαν εδώ στις παρυφές του βουνού, κοντά στα πλούσια βοσκοτόπια, δημιούργησαν τον πρωτογενή κοινωνικό πυρήνα που αργότερα αποτέλεσε το κεφαλοχώρι των Πρεσπών. Το όνομα του χωριού οφείλεται στη μικρή εκκλησία, κτίσμα του 11ου αιώνα, αφιερωμένη στον Άγιο Γερμανό, γνωστή για τις παλιές και αξιόλογες αγιογραφίες της.

Σεργιάνι στις γειτονιές του Αγίου Γερμανού

Ο Άγιος Γερμανός με τις ανεπιτήδευτες γειτονιές του, θα σας παρασύρει σε χαλαρές, χωρίς τέλος περιπλανήσεις. Από τις ψηλότερες γειτονιές θα δείτε να ξεδιπλώνεται  σε πρώτο πλάνο, πανοραμική, η θέα στις λίμνες και στην εύφορη κοιλάδα. Τις εντυπώσεις κερδίζει  η παραδοσιακή αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του οικισμού. Τα παλιά δίπατα σπίτια, δουλεμένα με πέτρα, ξύλο και λάσπη, μαρτυρούν τις εποχές της ευημερίας και της πληθυσμιακής άνθησης που πέρασαν οριστικά. Σε όλο το οικιστικό σύμπλεγμα του χωριού υπάρχουν μικροί καλαίσθητοι και ιδιαίτερα φιλόξενοι ξενώνες που όμως δεν αρκούν για να καλύψουν τη ζήτηση που υπάρχει την περίοδο των εορτών. Επάνω στον κεντρικό δρόμο που χωρίζει στα δυο τις γειτονιές, θα βρείτε εξαιρετικές ταβέρνες και 1-2 χαριτωμένα καφέ για όσους θέλουν να  προγραμματίσουν μια… «νυχτερινή» (!) έξοδο.

Νερόμυλος, αναπαλαιωμένος και βραβευμένος 

Στην άκρη του χωριού, κοντά στο ποτάμι του Αγίου Γερμανού και σε υπέροχη φυσική τοποθεσία, βρίσκεται ο παραδοσιακός νερόμυλος. Το επιβλητικό πέτρινο κτίσμα αναπαλαιώθηκε πρόσφατα  με πρωτοβουλία της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών. Τα υλικά αλλά και οι τεχνικές  που χρησιμοποιήθηκαν ήταν οι ίδιες με αυτές των παλιών εμπειρικών κτιστάδων. Το 2016 η προσπάθεια αυτή κέρδισε το βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά / Βραβείο Europa Nostra 2016.

Γύρω –  γύρω στις λίμνες των Πρεσπών, τρεις διαδρομές που θα πρέπει να κάνετε

1.  Άγιος Γερμανός – Ψαράδες

Κατηφορίζοντας από το χωριό Άγιος Γερμανός θα περάσετε το “λαιμό” που χωρίζει τις δύο λίμνες και αφού απολαύσετε την ομορφότερη διαδρομή, μετά από αρκετές στροφές θα καταλήξετε στον παραδοσιακό οικισμό Ψαράδες, που απλωνει τις γειτονίες του στην αγκαλιά απόμερου όρμου της Μεγάλης Πρέσπας με θέα τα χιονισμένα ως αργά την άνοιξη  βουνά της Βόρειας Μακεδονίας. 

Από εδώ θα πάρετε κάποιο από τα εκδρομικά σκάφη που θα σας μεταφέρουν στις σκήτες της Μεγάλης Πρέσπας, αυτή είναι μια εκδρομή, εμπειρία που θα πρέπει οπωσδήποτε να τη ζήσετε. Κατά τη  διαδρομή θα έχετε την ευκαιρία να δείτε τις αγιογραφίες της  Παναγιάς, αλλά και του Αγίου Νικολάου ζωγραφισμένες στα βράχια της λίμνης.

2.  Επίσκεψη  και πεζοπορία στον Άγιο Αχίλλειο 

Για να επισκεφθείτε το ατμοσφαιρικό νησάκι του Αγ. Αχίλλειου  που βρίσκεται στη Μικρή Πρέσπα, θα ακολουθήσετε την ξύλινη πεζογέφυρα και μετά από περπάτημα 200 μέτρων θα βρεθείτε σ’ έναν από τους δυο μοναδικούς λιμναίους νησιώτικους οικισμούς της Ελλάδας (ο άλλος στο Νησί των Ιωαννίνων). Αξίζει να περπατήσετε έως τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Αχίλλειου αλλά και να πραγματοποιήσετε τον γύρο του μικρού νησιού χαζεύοντας τα γαλήνια παραλίμνια τοπία.

3.   Άγιος Γερμανός – Μικρολίμνη 

Πολύ ευχάριστη είναι η διαδρομή που θα σας φέρει στον παραλίμνιο οικισμό της Μικρολίμνης. Ο ασφάλτινος δρόμος  διασχίζει τις βορειοδυτικές παρυφές του Τρικλάριου όρους και τα χωράφια με τα φασόλια για να καταλήξει στο ήσυχο χωριό  όπου υπάρχουν ψαροταβέρνες και ένα από τα δυο λιμανάκια της Μικρής Πρέσπας.

Δυο ειδικές διαδρομές που αξίζει να κάνετε

1.  Βροντερό – Αγκαθωτό

Το ποιμενικό χωριό Βροντερό είναι το μόνο από τα χωριά της Πρέσπας που δεν «κοιτάζει» τη λεκάνη των λιμνών. Ο οικισμός βρίσκεται κτισμένος σε ύψος 1.100 μ. στην καρδιά μια ορεινής περιοχής με καταπράσινα λιβάδια, μικρές κοιλάδες και αραιά δάση από θεόρατες βελανιδιές. Από εδώ ακολουθώντας κακό χωματόδρομο θα κατευθυνθείτε προς τις όχθες της Μικρής Πρέσπας και την ερημική τοποθεσία Αγκαθωτό. Στη διαδρομή θα δείτε τη σπηλιά που λειτουργούσε τον νοσοκομείο των Δημοκρατικού Στρατού την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου με γιατρό τον Πέτρο Κόκκαλη.

2.   Ανάβαση στο  Βαρνούντα

Από τον Άγιο Γερμανό αφού επισκεφθείτε τον άψογα αναπαλαιωμένο νερόμυλο και τη νεροτριβή του, ένα κτίσμα βραβευμένο από το «Europa Nostra» 2016) θα ακολουθήσετε τον δασικό δρόμο που οδηγεί στα υψίπεδα του Βαρνούντα και σχετικά εύκολα με το αυτοκίνητο ή με τα πόδια θα φτάσετε ως το νεόδμητο, αλλά υψηλής αισθητικής εκκλησάκι της Παναγίας. Από το σημείο αυτό θα αγναντεύετε την ομορφότερη θέα.

Το Εθνικό Πάρκο των Βαλκανικών Λιμνών 

Ο Eθνικός Δρυμός των Πρεσπών δημιουργήθηκε το 1974, ενώ λίγο αργότερα η λεκάνη των λιμνών εντάχθηκε στις περιοχές που προστατεύονται από τις διεθνείς συνθήκες RAMSAR και Βέρνης. Η Πρέσπα έχει χαρακτηρισθεί με κοινοτική οδηγία ως «σπουδαίας σημασίας υγροβιότοπος» με πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον. Το 2000 δημιουργήθηκε μετά από συμφωνία των εμπλεκόμενων κρατών (Ελλάδα – FYROM – Αλβανία), η πρώτη διασυνοριακή προστατευόμενη περιοχή στα Βαλκάνια, με το όνομα «Βαλκανικό Πάρκο Πρεσπών», ενώ το 2009 οροθετήθηκε και θεσμοθετήθηκε το ενιαίο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών. Αναζητήστε πληροφορίες για το οικοσύστημα  και τις δράσεις στον φορέα διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών. 

Σπάνια είδη στην λεκάνη της Πρέσπας

Μιλώντας τη γλώσσα των αριθμών να αναφέρουμε ότι στην προστατευόμενη περιοχή των Πρεσπών που καταλαμβάνει μια έκταση 256,9 τ. χλμ. ζει και αναπαράγεται η μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων του πλανήτη,  (1.000 ζευγάρια) καθώς και 350 ζευγάρια ροδοπελεκάνων. Δεν λείπουν πολλά σπάνια είδη αρπακτικών (βασιλαετός, χρυσαετός,  θαλασσαετός, ψαραετός, φιδαετός) ενώ ευημερούν πολυπληθείς αποικίες  ερωδιών,  κορμοράνων, σταχτόχηνας, αγριόχηνας, βαλτόπαπιας. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει για τη μόνιμη παρουσία του χηνοπρίστη  (Mergus merganser) είδος  που ζει και αναπαράγεται σε χώρες του αρκτικού κύκλου!

Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών

Η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών δημιουργήθηκε το 1991 και μέσα σε λίγα χρόνια κατάφερε, αντιπαλεύοντας νοοτροπίες ετών και την απίστευτη γραφειοκρατία του Ελληνικού δημόσιου, να υλοποιήσει πολλά προγράμματα που θωράκισαν την προστασία του υπέροχου αυτού τόπου.Στο χωριό Λαιμός (2 χλμ. από Αγ. Γερμανό) θα δείτε το εντυπωσιακό και άψογα αναπαλαιωμένο κτήριο που στεγάζει τα γραφεία της  Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών. Εδώ επιβάλλεται μια επίσκεψη πριν ξεκινήσετε τις περιηγήσεις σας, αφενός για να ενημερωθείτε για το σπουδαίο έργο της Εταιρείας και αφετέρου για να  προμηθευτείτε έντυπο υλικό και αξιόπιστους χάρτες,  τηλ. 23850 51211 www.spp.gr

Πρέσπες, προϊόντα με ονομασία προέλευσης

«Το φασόλι είναι ο θησαυρός της Πρέσπας, από τη σοδειά του εξαρτώνται πολλές οικογένειες» μου εξηγούσε η Αλέκα στην ταβέρνα στον Άγιο Γερμανό, καθώς ανακάτευε στο τζάκι τα χοντρά κούτσουρα που τριζοβολούσαν στην πυροστιά ζεσταίνοντας έτσι, όλη τη σάλα. «Δοκίμασε τη φασολάδα με καυτερή πιπεριά και θα καταλάβεις τι εννοώ…».

Σε διαφορά σημεία θα δείτε κιόσκια μικροπωλητών που πωλούν τα περίφημα φασόλια Πρεσπών και αλλά όσπρια ντόπιας παραγωγής. Πρόκειται για εξαιρετικό προϊόν που αξίζει να το αγοράσετε. Επιπλέον μπορείτε να επισκεφθείτε το πρατήριο του συνεταιρισμού στο χωριό Λαιμός. Στις ψαροταβέρνες του Αγίου Αχίλλειου, των Ψαράδων και της Μικρολίμνης θα δοκιμάσετε το ντόπιο γριβάδι (ψάρι του γλυκού νερού) ψημένο στα κάρβουνα ή τηγανητό.

Επίλογος με την προσδοκία της επιστροφής

Με χίλια πρόσωπα και διαθέσεις που αλλάζουν κάθε στιγμή, οι πανέμορφες Πρέσπες μοιράζονται την καθημερινότητα της μεθορίου μαζί με τις ανθρώπινες κοινότητες, σύντροφοι στη μοναξιά τους εδώ και χιλιάδες χρόνια… Παράλληλα η άγρια φύση επιβάλλει τους δικούς της κανόνες, ζει και αναπτύσσεται με τον τρόπο που αυτή γνωρίζει   από την απαρχή του χρόνου. Αυτόν τον τόπο θα πρέπει να τον ζήσεις, να τον ταξιδέψεις, να τον αφομοιώσεις και τελικά να τον αγαπήσεις.

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ. ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Λίμνη Κερκίνη, η ζωή σε κίνηση

Γιατί να καταστρέψεις τις διακοπές σου; ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΠΟΥ ΣΕ ΑΦΟΡΑ

“Views Of Greece” travel photojournalism – Discover the real Greece with the experts

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους κειμένων ή και των φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του δημιουργού, σύμφωνα με τον νόμο Ν.2121/1993 και τη διεθνή σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το ν. 100/1975).  Η Πνευματική ιδιοκτησία ανήκει στον δημιουργό και αποκτάται χωρίς καμιά διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της.

 

• birdwatching
• byzantine
• lake prespa
• Άγιος Αχίλλειος
• Άγιος Γερμανός
• Πρέσπα
• Πρέσπες