Στολίδια στη λιτή γη οι περιστερώνες  των Κυκλάδων, έχουν  να διηγηθούν τη δική τους ιδιαίτερη και ενδιαφέρουσα  ιστορία που αξίζει να την αναζητήσετε.

Copyright photo & text: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Σύμφωνα με τον μύθο ο Άνιος, μάντης της  ιερής Δήλου και  γιος του Απόλλωνα είχε τρεις πανέμορφες κόρες την Οινώ, την  Σπερμώ και την Ελαΐδα, τις οποίες ο θεός Διόνυσος  που ήταν και παππούς των κοριτσιών, τις είχε προικίσει με το χάρισμα ότι πιάνουν να γίνεται κρασί, στάρι και λάδι!  Το θαυμαστό αυτό προσόν έφτασε κάποια στιγμή στα αυτιά  του βασιλιά των Μυκηνών Αγαμέμνονα που εκείνη την εποχή προετοιμαζόταν για την εκστρατεία της Τροίας. Πρακτικό μυαλό καθώς ήταν ο στρατάρχης των Ελλήνων,  είδε στις τρεις κοπέλες  την απόλυτη  λύση στο πρόβλημα της τροφοδοσίας του στρατού του και τις πρόσταξε να μπαρκάρουν μαζί του.  Όμως τελικά, τρία κορίτσια ανάμεσα σε τόσους αφιονισμένους στρατιώτες, δεν φάνηκε να ήταν και η καλύτερη ιδέα . Έτσι οι κόρες του Άνιου που μάλιστα  φημίζονταν για την ενάρετη ζωή τους, αρνήθηκαν την πρόταση του βασιλιά.  Φυσικά ένας άνδρας του βεληνεκούς του Αγαμέμνονα που δεν δίστασε μάλιστα να θυσιάσει την ίδια του την κόρη προκειμένου οι θεοί να εξασφαλίσουν στον στόλο του ούριο άνεμο στην πλεύση προς την Τροία,  διέταξε να τις βρουν και να τις φέρουν μπροστά του με τη βία.  Τα κορίτσια τότε προσέφυγαν τρομαγμένα στον προστάτη και παππού τους, τον θεό Διόνυσο και εκείνος με τη σειρά του τα μεταμόρφωσε σε περιστέρια. Από τότε σύμφωνα με τον μύθο, τα όμορφα αυτά πουλιά ζουν και εκτρέφονται στα νησιά των  Κυκλάδων. Μάλιστα κάποια νησιά όπως η Σίφνος και η Σέριφος τα αποτύπωσαν στα νομίσματα που έκοβαν.

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Το δικαίωμα στην… κοπριά

Από εκείνους τους μακρινούς καιρούς των μύθων και των θρύλων, οι αιώνες  κύλισαν σαν νεράκι στο αυλάκι της ιστορίας.  Από τις Κυκλάδες πέρασαν πολλοί, στρατηλάτες και κατακτητές, πειρατές, έμποροι  και βασιλιάδες μέχρι που έφτασαν τα δραματικά χρόνια του Μεσαίωνα και της Φραγκοκρατίας. Έτσι, αναπόφευκτα, μετα την πτώση της Κων/πολης από τους Σταυροφόρους, ήρθε και η σειρά των Βενετσιάνων δόγηδων να πατήσουν το πόδι τους στο Αιγαίο. Ξεκίνησαν λοιπόν να στήνουν τα κάστρα τους στα όμορφα νησιά και να εφαρμόζουν δικούς τους κανόνες  και έθιμα σχετικά με την εκμετάλλευση της γης και των πόρων της. Ένα από τα πολλά προνόμια που φρόντιζαν να μοιραστούν μεταξύ τους οι «ευγενέστατοι άρχοντες και εκλαμπρότατοι αφέντες» όπως αποκαλούσαν οι ίδιοι τους εαυτούς τους,  ήταν το  φεουδαρχικό προνόμιο, γνωστό ως «δικαίωμα του περιστερώνα»  (droit des colombiers),  δηλαδή το δικαίωμα της αποκλειστικής εκτροφής περιστεριών από τους ευγενείς. Φυσικά την αγγαρεία αυτής της δουλειάς  δεν θα την έκαναν οι εκλεπτυσμένοι δόγηδες, ούτε οι κυρίες τους ή έστω τα τσιράκια τους.  Απλά την ανέθεταν στους  πάμφτωχους  νησιώτες και ως αμοιβή για τις υπηρεσίες τους όρισαν το «δικαίωμα στην κοπριά». Με δυο λόγια οι Βενετσιάνοι γεύονταν τα πιτσούνια με σάλτσα μέντας και οι πεινασμένοι ξωμάχοι έπαιρναν  ως αμοιβή για την εργασία τους τις…. κουτσουλιές και αυτές σκέτες χωρίς σάλτσα!!!.

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Αρχοντιά και καλοπέραση

Οι Ενετοί άρχοντες στρογγυλοκάθισαν στις Κυκλάδες περίπου 300 χρόνια και σε κάποια νησιά πολύ περισσότερο. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα κατασκευάστηκαν σχεδόν σε όλα τα Κυκλαδονήσια εκατοντάδες περιστεριώνες που σιγά, σιγά από λιτές, πρακτικές δομικές κατασκευές μετατράπηκαν σε μεγάλα και περίπλοκα οικοδομήματα με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική η οποία εναρμονίστηκε πλήρως στις ανάγκες της επιβίωσης. Το χούι όμως δεν κόβεται…. Οι ευγενείς συνέχισαν να τρώνε τα εύγευστα, δυναμωτικά  πιτσουνάκια και οι φτωχοί μεροκαματιάρηδες να παίρνουν την κοπριά για να τη χρησιμοποιήσουν στη συνέχεια ως λίπασμα στα μικρά περιβόλια τους που με τόσο κόπο και μόχθο  έστηναν ανάμεσα στις ξερολιθιές. Και το χειρότερο; Tα πιο εκλεκτά προϊόντα που παρήγαγαν στα μικρά και άνυδρα μποστάνια τους κατέληγαν στα παλάτια των ευγενών, καθότι το κρέας του περιστεριού  έπεφτε βαρύ στο ευγενές στομάχι των δόγηδων αν δεν το συνόδευε και ένα εκλεκτό λαχανικό!

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Germaine Alexakis/ Views Of Greece

Πρακτικές λύσεις…

Σήμερα αυτά τα παλιά αρχιτεκτονικά στολίδια απαντώνται σε όλα σχεδόν τα Κυκλαδονήσια, στη Σύρο στη Τζιά, στην Κύθνο, στην Άνδρο, στην Πάρο, στη Νάξο, στη  Σίφνο, τη Μύκονο, μα κυρίως στην πανέμορφη Τήνο όπου έχουν καταγραφεί  τουλάχιστον 880 κτίσματα. Στο νησί της Παναγιάς ο επισκέπτης θα δει μερικούς από τους παλαιότερους περιστερώνες του Αιγαίου (κάποιοι από αυτούς χρονολογούνται από τον 17ο αιώνα, ενώ σε κάποια σημεία του νησιού σχηματίζουν ολόκληρες γειτονιές. Όταν οι Ενετοί έφυγαν από τις Κυκλάδες, οι ντόπιοι είχαν πραγματικά εντρυφήσει στην εκτροφή των περιστεριών και μάλιστα βρήκαν ιδιαίτερα αποδοτική αυτήν την ενασχόληση φτάνοντάς να κάνουν μέχρι και εξαγωγές. Με τις πρωτεΐνες από το κρέας των πουλιών εμπλούτιζαν την πενιχρή διατροφή  τους και με την κοπριά λίπαιναν τα χωραφάκια τους –είναι γνωστό ότι τα περιττώματα των περιστεριών περιέχουν υψηλό ποσοστό αζώτου-. Έτσι λοιπόν μετα το τέλος της Φραγκοκρατίας, οι  περιστερώνες όχι μόνο δεν εξαφανίστηκαν από τα νησιά, αλλά κατά τον 18ο και 19ο αιώνα αυξήθηκαν σε αριθμό και κοσμούσαν την αυλή σχεδόν κάθε κτήματος.

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Σοφή, λαϊκή αρχιτεκτονική

Ένας συνήθης περιστερώνας από αυτούς που συναντά ακόμα ο περιπατητής στην ενδοχώρα της Τήνου, είναι ένα σύνθετο, σχεδόν τετράγωνο κτίσμα με διαστάσεις 3χ3 μέτρα και με ύψος κάπου στα πέντε με έξι μέτρα. Στο ισόγειο –δηλαδή το πάτωμα-  υπάρχει άπλετος ελεύθερος χώρος για να μπορούν να μαζεύονται οι κουτσουλιές. Οι περισσότεροι περιστεριώνες είναι διώροφοι, όμως υπάρχουν και αρκετοί που  έχουν έως και τρεις ορόφους. Η κατασκευή θα πρέπει να είναι γερή, στιβαρή και χωρίς τρύπες ή κενά, ώστε να μην μπορούν να μπουν μέσα φίδια, ποντίκια, νυφίτσες και άλλα αρπακτικά που θέλουν και αυτά τον μεζέ τους. Μερικοί μεγάλοι περιστερώνες χρησίμευαν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ως υποστατικό όπου έμεναν οι εργάτες που δούλευαν τη γη, αλλά και ως αποθήκη και σπανιότερα ως στάβλος ή και αχυρώνας.  Το εσωτερικό ήταν πάντα ανεπίχρηστο, ενώ το εξωτερικό ήταν  φροντισμένο, σοβατισμένο με λάσπη και ασβεστωμένο. Ιδιαίτερη προσοχή έδινε ο ιδιοκτήτης στη στέγη που είναι επίπεδη από πατημένο αργιλόχωμα,  για να κρατάει τον περιστερώνα δροσερό.  Κάθε χρόνο, με το τέλος του καλοκαιριού, ειδικός τεχνίτης επιθεωρούσε  την στέγη και επισκεύαζε τυχόν ζημιές, ώστε να μην μπορεί να περάσει το νερό της βροχής.

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Για να έχουν «καλή πεταξιά»

Σε ένα τέτοιο περιστερώνα φωλιάζουν 25 ή και 30 ζευγάρια περιστεριών που μπορούν να δώσουν ετησίως έως και 200 κιλά κρέας, αλλά και μια σημαντική ποσότητα εξαιρετικής ποιότητας κοπριά! Πάντως το να κτίσεις έναν περιστερώνα, δεν ήταν και η πιο εύκολη υπόθεση. Ο έμπειρος τεχνίτης έπρεπε να γνωρίζει  τα περάσματα και τις συνήθειες των περιστεριών, αλλά και τα ρεύματα του αέρα. Με τις γνώσεις αυτές έδινε ανάλογο προσανατολισμό στο κτίσμα ώστε τα πουλιά να έχουν -όπως έλεγαν οι παλιοί – «καλή πεταξιά» για να βρίσκουν τροφή και να αυγατίζει το σμήνος. Σημαντικά ήταν και τα ανοίγματα στην κατασκευή, για να μπορούν τα πουλιά να ξεκουράζονται και να λιάζονται ώστε να επιτυγχάνεται η υγιεινή διαβίωση του πληθυσμού στη φωλιά και να μην αποδεκατίζεται από ασθένειες το κοπάδι! Έτσι ο προσεκτικός περιηγητής θα διαπιστώσει εύκολα ότι αυτά είναι πάντα στραμμένα προς την Ανατολή ή τη Δύση και ποτέ προς τον Βορρά. Οι κατασκευές γίνονταν από ντόπια πέτρα και τα χωρίσματα και τα τρισδιάστατα διακοσμητικά γεωμετρικά σχήματα –ρόμβοι –τρίγωνα- τετράγωνα- ρόδακες από σχιστόλιθο και κάποιες φορές στην Τήνο από μάρμαρο.

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Έργα τέχνης

Με τον καιρό οι περιστερώνες έγιναν πραγματικά έργα λαϊκής τέχνης και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους φυσιογνωμία αντανακλούσε  το μεράκι του ιδιοκτήτη αλλά και ήταν σύμβολο του κοινωνικού status καθώς και εδώ όπως και στη Δύση, το μέγεθος του περιστερώνα αποτύπωνε το μέγεθος της περιουσίας του ιδιοκτήτη του. Κάποιοι περιστερώνες διατηρούν τα αρχικά ονόματα των “αφεντάδων” τους σχηματισμένα με σχιστόλιθο, την ημερομηνία κατασκευής τους, αλλά και διάφορα μικροσκοπικά διακοσμητικά μοτίβα όπως πουλιά, κυπαρίσσια. Έτσι σήμερα μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε πως οι περιστερώνες, μαζί με τους ανεμόμυλους και τα ταπεινά ξωκλήσια αποτελούν ένα ακόμη αντιπροσωπευτικό στοιχείο της λαϊκής αρχιτεκτονικής, της καλαισθησίας και της ξεχωριστής κουλτούρας των Κυκλάδων που εξυπηρετούσε βασικές βιοτικές ανάγκες!

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Τα νησιά με τους περισσότερους περιστερώνες

Όπως προείπαμε σε όλα σχεδόν το νησιά των Κυκλάδων υπάρχουν διάσπαρτοι περιστερώνες και μάλιστα σε κάποια από αυτά διατηρούνται σε καλή κατάσταση, όμως μόνο στην Τήνο και συγκεκριμένα στις εξοχές γύρω από το χωριό Ταραμπάδος, ο επισκέπτης θα δει τόσους πολλούς συγκεντρωμένους στην ίδια περιοχή . Στην Άνδρο περιστερώνες υπάρχουν στο Μπατσί, στις Στενιές, στην Καππαριά, στα Αποίκια, ενώ στην Σίφνο γύρω από τον μεσαιωνικό οικισμό του Κάστρου. Στη Νάξο κάποιοι περιστερώνες διασώζονται την περιοχή των Μελανών και στην Πάρο στις εξοχές της Μάρπησσας αλλά και αλλού, στη Σέριφο στην κοιλάδα του Κένταρχου.

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Δυστυχώς αυτή η  μοναδική,  σε παγκόσμια κλίμακα τοπιογραφία, με τα απίθανα δώρα της φύσης και την ιδιαίτερη φροντίδα των ανθρώπων στο πέρασμα των αιώνων,  κινδυνεύει βίαια και οριστικά να καταστραφεί από την εγκατάσταση βιομηχανικού τύπου αιολικών πάρκων. Είναι γεγονός το Αιγαίο αυτή τη στιγμή βρίσκεται μπρος στη μεγαλύτερη ανθρωπογενή καταστροφή της ιστορίας του και  αυτό είναι κάτι που δεν θα μας το συχωρήσουν οι επόμενες γενιές αν επιτρέψουμε  να συμβεί.

dovecote, pigeon, dove, bird, building, dovecot, old, architecture, house, traditional, home, birdhouse, Cyclades, Tinos, Aegean, Venetians, Κυκλάδες, Τήνος, Αιγαίο, περιστερώνες, περιστέρια, λαϊκή αρχιτεκτονική, Ενετοί, Σίφνος, Άνδρος, Σύρος, Νάξος

Copyright: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ. ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Παραδοσιακά επαγγέλματα μια άλλης εποχής

handicraft, traditional, culture, craft, handmade, tradition, old, people, greek, pottery, ceramic, pot, greece, handcrafted, handcrafttanner, tannery, basketry, Τήνος, Βώλακας, καλαθοπλέκτες, Άμφισσα, Χάρμαινα, βυρσοδεψεία, ταμπάκηδες, αγγειοπλαστείο, Σίφνος, παραδοσιακά επαγγέλματα, παραδοσιακοί τεχνίτες,

photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Γιατί να καταστρέψεις τις διακοπές σου; ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΠΟΥ ΣΕ ΑΦΟΡΑ

“Views Of Greece” travel photojournalism – Discover the real Greece with the experts

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους κειμένων ή και των φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του δημιουργού, σύμφωνα με τον νόμο Ν.2121/1993 και τη διεθνή σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το ν. 100/1975).  Η Πνευματική ιδιοκτησία ανήκει στον δημιουργό και αποκτάται χωρίς καμιά διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της.