Θα άγγιζε τα όρια του μύθου να παρουσιάσουμε τη  σημερινή Σιάτιστα σαν ένα πρότυπο παραδοσιακού οικισμού.  Όμως μέσα από την οικοδομική αλλοτρίωση που προκάλεσαν και εδώ οι μεταπολεμικές δεκαετίες, ξεπηδούν τα παλιακά αρχοντικά, σαν γοητευτικές ρυτίδες που ο χρόνος αφήνει στο πρόσωπο, υπονοώντας το μεστωμένο παρελθόν μιας ζωής πλούσιας σε συγκινήσεις…

Με αυτές τις σκέψεις μπήκα στο “νουβρό”, την περιφραγμένη ξέσκεπη μικρή αυλή με το μαγειριό, το φούρνο, το πηγάδι και  τους χώρους για τα ζώα,  που απλώνεται μέχρι την είσοδο του παλιού σιατιστινού σπιτιού. Σήκωσα τα μάτια και το διώροφο αρχοντικό μου αποκαλύφθηκε σε όλο του το μεγαλείο.

kozani, attraction, siatista, greek, architecture, greece, architectural, town, building, culture, historical, makedonia, Σιάτιστα, δυτική Μακεδονία, Αρχοντικό Πούλκως

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Το αυστηρό ύφος και ο γυμνός φρουριακός χαρακτήρας της βάσης έδωσαν σύντομα τη θέση τους στο ξαλάφρωμα της κατασκευής που έρχεται με το ύψος των δύο ορόφων και το καλλιτεχνικό φινίρισμα των σαχνισιών, των «ηλιακών» (διαδοχικά παράθυρα), των περίτεχνων βιτρώ. Τα παστέλ επιχρίσματα των τοίχων και τα ζωγραφισμένα πλαίσια στολίζουν με χρώμα και ζωή το κτίσμα, συνθέτοντας ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα. Μπορεί η μάνητα των καιρών και των ανθρώπων να άφησαν έντονα τα σημάδια τους στο ταλαιπωρημένο του σώμα, όμως το άδειο σπιτικό του 18ου αιώνα μοιάζει να είναι ακόμα γεμάτο ψυχή .

Το βλέμμα ασυναίσθητα γλίστρησε προς τα πάνω και έμεινε εκεί κάτω από τη δαντελωτή στέγη για αρκετή ώρα, παρατηρώντας με θαυμασμό τη μαεστρία των παλιών μαστόρων και απολαμβάνοντας αχόρταγα αυτό το «χάρμα οφθαλμών». Κι όμως το καλύτερο δεν το είχα δει ακόμα…

kozani, attraction, siatista, greek, architecture, greece, architectural, town, building, culture, historical, makedonia, Σιάτιστα, δυτική Μακεδονία, Αρχοντικό Πούλκως

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Χώθηκα από τη χαμηλή δρύινη δίφυλλη είσοδο στην «εμπατή» ή μεσιά, δηλαδή στον προθάλαμο του ισογείου όπου στεγάζονταν η αποθήκη για τα λάδια, το κατώι (κελάρι) και το πουστάβι (πατητήρι σταφυλιών). Γύρω της αναπτύσσονταν οι όροφοι με δύο αντικριστές σκάλες, δεξιά και αριστερά, που οδηγούσαν  η μία στον πρώτο και η άλλη στο δεύτερο όροφο, ή ανώι. Ο καγκελωτός εξώστης έδινε αναπνοή στο χώρο, αφού τον άφηνε να επικοινωνεί με το ισόγειο και σ’ εμάς τη δυνατότητα να κλέψουμε ματιές από τον πολυποίκιλτο ξυλόγλυπτο διάκοσμο που γέμιζε τους τοίχους και το ταβάνι του «ηλιακού», του χειμωνιάτικου χώρου υποδοχής του σπιτιού.

kozani, attraction, siatista, greek, architecture, greece, architectural, town, building, culture, historical, makedonia, Σιάτιστα, δυτική Μακεδονία, Αρχοντικό Πούλκως

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Η σειρά των διαδοχικών παράθυρων και το άπλετο φως που έμπαινε, σκέφτηκα πως δικαιολογούσαν το όνομα αυτής της ηλιόλουστης γωνιάς που πέρα από καθιστικό εκτελούσε και χρέη διαδρόμου προς τα υπνοδωμάτια. Τα χρώματα της γης κυριαρχούσαν πάνω στο σκαλισμένο ξύλο, αλλά και το κόκκινο, το ροζ, το λαδί,  το γαλάζιο συνέθεταν με την ώχρα και το λευκό ευφάνταστες παραστάσεις και ολόκληρες ζωγραφικές διηγήσεις ξετυλίγονταν πάνω στους τοίχους. Περίτεχνα μοτίβα που θύμιζαν αραβουργήματα με ύφος μπαρόκ και ροκοκό, συμπλέκονταν μεταξύ τους σκεπάζοντας με αριστοτεχνικό τρόπο πόρτες, μεσάντρες και τζάκια.

kozani, attraction, siatista, greek, architecture, greece, architectural, town, building, culture, historical, makedonia, Σιάτιστα, δυτική Μακεδονία, Αρχοντικό Πούλκως

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Άγγιζα με τα δάκτυλά μου τις πόλεις και τα λιμάνια της Αδριατικής όπου έφταναν οι τρανοί πραματευτάδες της Σιάτιστας, τους ρόδακες, τα μπουκέτα με τα λουλούδια, τις γιρλάντες, τα αγγελάκια με τα στεφάνια και έβλεπα το πινέλο του λαϊκού Ηπειρώτη ζωγράφου να καταθέτει τη ψυχή του πάνω στο ασπρισμένο ντουβάρι…Και ήταν σαν να ήμουν δίπλα του, αόρατη, να παρακολουθώ έκθαμβη, αυτό το σπίτι να μεταμορφώνεται σε ναό χρωμάτων και ρυθμών, σε ένα αλαργινό παλάτι ! Η επιβλητική ατμόσφαιρα με αγκάλιασε με τη ζεστασιά του σκαλισμένου ξύλου και με ταξίδεψε από Ανατολή σε Δύση. Παρά το γεγονός ότι τα σιατιστινά σπίτια κτίστηκαν κάτω από την επιβολή του Οθωμανού κατακτητή, οι ξεχωριστές αυτές αρχιτεκτονικές φόρμες διατήρησαν τις βυζαντινές καταβολές τους. Αν και οι ιδιοκτήτες τους ταξίδευαν στην κεντροδυτική Ευρώπη κουβαλώντας πίσω ανάλογες επιρροές, τα περισσότερα δομικά στοιχεία των σπιτιών αυτών είναι παρμένα από την βυζαντινή κατοικία. 

kozani, attraction, siatista, greek, architecture, greece, architectural, town, building, culture, historical, makedonia, Σιάτιστα, δυτική Μακεδονία, Αρχοντικό Πούλκως

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Κάθε δωμάτιο έχει το τζάκι του-η σκούφια του θυμίζει μιναρέ- διαφορετικό σε χρώμα και διακόσμηση όπως και το κάθε υπνοδωμάτιο. Διαλέγεις και παίρνεις, ανάλογα τη διάθεση της στιγμής, αλλά και την εποχή.  Παράδειγμα, ο δεύτερος όροφος του σπιτιού με τους «καφέ» και τους «μπας» οντάδες (υπνοδωμάτια) ήταν σε χρήση μόνο το καλοκαίρι. Στο ανώι λοιπόν, όλα τα δωμάτια σε καθηλώνουν καθώς αντικρίζεις στο τελείωμα της οροφής, τους καταπληκτικούς φεγγίτες με το μουσουλμανικό τόξο να σκεπάζονται από πολύχρωμα κομμάτια γυαλί ταιριασμένα σε απίθανα σχέδια, δημιουργώντας μια μυστηριακή ατμόσφαιρα. Φωτερά βέλη τρύπωναν μέσα από τα αριστοτεχνικά βιτρώ κάνοντας τα αιωρούμενα μόρια της σκόνης να ανασκαλεύουν το παρελθόν.

kozani, attraction, siatista, greek, architecture, greece, architectural, town, building, culture, historical, makedonia, Σιάτιστα, δυτική Μακεδονία, Αρχοντικό Πούλκως

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Και μέσα  στην αχνή λάμψη που διαχεόταν ολόγυρα, το σιωπηλό αδειανό ανώι λες και ξάφνου άρχισε να ξαναζεί τις παλιές καλές μέρες του… Η φιγούρα της Σιατιστινής μακεδονίτισσας στολισμένη με τα βελούδα, τα σιρίτια και τη βαρδαριώτικη καλύπτρα* στο κεφάλι, πηγαινοερχόταν μπροστά μου. Έφτιαχνε τα στρωσίδια, καθάριζε το παραγώνι και άναβε τη παραστιά. Θαμποφωτισμένη αναδυόταν μέσα από το παρελθόν και τις ιστορικές μνήμες της παράδοσης αυτού του ξεχωριστού τόπου. Κι αμέσως αναρωτήθηκα αν ήταν εκείνη η γυναίκα γέννημα της φαντασίας μου,  ή ήμουν εγώ η παρείσακτη στο πανέμορφο αυτό κουκούλι ενός αλλοτινού τρόπου ζωής που χάθηκε οριστικά.

kozani, attraction, siatista, greek, architecture, greece, architectural, town, building, culture, historical, makedonia, Σιάτιστα, δυτική Μακεδονία, Αρχοντικό Πούλκως

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Η φωνή του φύλακα με επανέφερε στην πραγματικότητα λέγοντας:  ” Το αρχοντικό Νερατζόπουλου εκτελεί σήμερα χρέη μουσείου, ενώ διασώζονται κάποια ακόμα σιατιστινά σπίτια του 18ου αιώνα, όπως της Πούλκως και του Μανούση. Στον κάτω συνοικισμό, στη Γεράνεια, διατηρούνται επίσης σε καλή κατάσταση και είναι επισκέψιμα τα αρχοντικά Χατζημιχαήλ, Τζώνου και της κυρα-Σανούκως.”

Αυτά τα μοναδικά αρχιτεκτονικά κληροδοτήματα της ιστορίας του τόπου  που τώρα   περιμένουν καρτερικά τη κρατική φροντίδα, είναι οι τελευταίοι μάρτυρες της λαμπρής εποχής που μεταμόρφωσε τη Σιάτιστα σε υποδειγματική πολιτεία.

 Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

 Copyright text: Germaine Alexakis/ Views Of Greece

“Views Of Greece” travel photojournalism – Discover the real Greece with the experts

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους κειμένων ή και των φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του δημιουργού, σύμφωνα με τον νόμο Ν.2121/1993 και τη διεθνή σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το ν. 100/1975).  Η Πνευματική ιδιοκτησία ανήκει στον δημιουργό και αποκτάται χωρίς καμιά διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της.