Σιάτιστα, Εράτυρα και τα χωριά του Άσκιου όρους

Στολισμένη με χρώματα κι αρώματα από το μακρινό παρελθόν που μοιάζουν ν’ αναδύονται σιωπηλά μέσα από την πολυτάραχη ιστορία της,  η   σιωπηλή αρχόντισσα της Μακεδονίας παραδίνει τα κλειδιά της στους όλο  και αυξανόμενους επισκέπτες.

Σιάτιστα, αρχοντικό καλωσόρισμα  

Η Σιάτιστα θα σε υποδεχτεί με σεμνότητα και δεν θα σε κερδίσει εύκολα με την πρώτη ματιά, όπως συμβαίνει-για παράδειγμα- με την Καστοριά ή με το Νυμφαίο. Μάλλον το αντίθετο θα έλεγε κανείς, αφού η σύγχρονη νεοελληνική πραγματικότητα του τύπου «όλα… τσιμέντο να γίνουν» έχει επικρατήσει καταφανώς κι εδώ. Με δυο λόγια, κάποιος που δεν ξέρει την ιστορία της σίγουρα θα την προσπεράσει. Ωστόσο πίσω από τα κτήρια σύγχρονης πολεοδομικής αντίληψης, είναι ακόμα ορατό το αυθεντικό πρόσωπο της μιας μακεδονικής πολιτείας που παλεύει άνισα με το χρόνο, εκπέμποντας ακόμα την μεστή γοητεία του παρελθόντος μ’ έναν αξεπέραστο και διαχρονικό τρόπο.

Εύκολη πρόσβαση μέσω Εγνατίας Οδού

Η περιοχή σίγουρα δεν διεκδικεί δάφνες στα τουριστικά δρώμενα της ορεινής Ελλάδας. Παρ’ όλα αυτά η άγνωστη αυτή γωνιά της ορεινής Μακεδονίας θα προσφέρει μοναδικές συγκινήσεις σε όσους επιλέξουν να περιηγηθούν στα χώματα της. Η σημερινή Σιάτιστα πλέον διαθέτει καλή υποδομή και μπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε ως αφετηρία για ενδιαφέρουσες εξορμήσεις προς τα γειτονικά βουνά Άσκιο και Μπούρινος, όπου η φύση κρατά καλά κρυμμένα τα δικά της μυστικά. Η Σιάτιστα βρίσκεται εικοσιπέντε χιλιόμετρα δυτικά της Κοζάνης  επάνω στο οδικό άξονα της Εγνατίας οδού και θα τη δείτε να απλώνει τις δυο γειτονιές της Χώρα και  Γεράνεια  γύρω από το λόφο του Προφήτη Ηλία, σε υψόμετρο 900 – 950 μέτρων.

Οι αφηγήσεις των ξένων περιηγητών

Σύμφωνα με τον Γάλλο περιηγητή Πουκεβίλ το σημερινό όνομά της προέρχεται από την ενοποιημένη παράφραση της τούρκικης λέξης chatir(τσαντίρι) με την ελληνοβλάχικη tiritza (τυρίτσα), όνομα που χαρακτήριζε τις λιγοστές κτηνοτροφικές καλύβες που αποτέλεσαν τον πρωταρχικό πυρήνα του οικισμού.

Μια ιστορία σαν παραμύθι 

Ήταν κάπου εκεί στα τέλη του 15ου με αρχές 16ου αι. όταν άρχισαν οι πρώτες ζυμώσεις που μετέτρεψαν τη μικρή και άσημη πολίχνη σε ισχυρό γεωργικό και κτηνοτροφικό κέντρο. Νομαδικοί βλαχόφωνοι πληθυσμοί της περιοχής εμπλέκονται με  Έλληνες κατατρεγμένους από την Ήπειρο, τη Θεσσαλία την υπόλοιπη Μακεδονία και αρχίζουν να ασχολούνται με τη γεωργία και το εμπόριο. Πρώτα κτίστηκε η συνοικία Γεράνεια και γύρω της   απλώθηκαν  σιγά- σιγά οι γειτονιές, ενώ αργότερα συγκροτήθηκε η Χώρα.  Οι πρώτοι κάτοικοι ασχολήθηκαν με την κτηνοτροφία και τη γεωργία.

Αμπέλια, κρασί και τρανά αρχοντικά

Περίφημοι ήταν οι Σιατιστινοί αμπελώνες που έδιναν ένα δυνατό ερυθρό οίνο το ονομαστό “ηλιαστό” -από μαύρα μοσχοστάφυλα που λιάζονται για δύο μήνες- τον οποίον οι περιηγητές της εποχής(19ος αι.) χαρακτήριζαν ως τον καλύτερο της Βαλκανικής χερσονήσου! Λίγο αργότερα εμφανίστηκαν οι πρώτες βιοτεχνίες γούνας και δέρματος και άκμασε το μεταποιητικό εμπόριο. Την  οικονομική ευρωστία ακολούθησε αξιόλογη  πνευματική δραστηριότητα που γνώρισε την κορύφωσή της τον 18ο και 19ο αι. Στην περίοδο της μεγάλης ευμάρειας η Σιάτιστα ήταν μια πλούσια, φροντισμένη πόλη, η μοναδική σε όλη τη Μακεδονία που εκείνη την εποχή διέθετε πλήρες δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης!

Τότε χτίστηκαν τα περίβλεπτα αρχοντικά, οι λαμπρές εκκλησίες και τα πολυθέσια σχολεία. Μάλιστα μερικά από αυτά έχουν διασωθεί έστω και ταλαιπωρημένα έως τις μέρες μας.

Περπατώντας στην πόλη της Σιάτιστας

Ένας  κεντρικός   και   αρκετά φαρδύς δρόμος διατρέχει  απ’ άκρη σ’ άκρη τη πόλη και τις δυο συνοικίες Χώρα και Γεράνεια. Θα  αφήσετε το όχημά σας και  θ’  αναζητήσετε  τα περίφημα αρχοντικά που βρίσκονται διάσπαρτα ανάμεσα σε νεόκτιστες οικοδομές. Λιθόστρωτα καλντερίμια διασχίζουν γειτονιές όπου κυριαρχούν τα μεγαλόπρεπα σπιτικά των πλούσιων  εμπόρων  και οινοποιών του 18ου και 19ου  αιώνα. Γεροδεμένοι πέτρινοι αυλότοιχοι, σφραγισμένες αμπάρες,  δρύινες εξώπορτες, βιτρό με χρώματα αέρινα και ευφάνταστα σχήματα, συνυπάρχουν με αρμονία στο σιατιστινό σπίτι.

Σιατιστινό Αρχοντικό

Ανάμεσα στα επώνυμα αρχοντικά του 17^ου 18^ου και 19^ου αιώνα ξεχωρίζουν το σπίτι της Πούλκως, του Νερατζόπουλου, του Κανατσούλη, του Μανούση, του Πουλκίδη, της κυρά Σανούκως, του Τσιότσιου, του Τζιούρα, του Μαλιόγκα. Κάποια από αυτά είναι επισκέψιμα -όπως του Νερατζόπουλου και της Πούλκως- , κάποια άλλα κλειδωμένα περιμένουν καρτερικά την ανθρώπινη φροντίδα (πληροφορίες Δήμος Σιάτιστας τηλ. 24650-22800).

Άλλα αξιοθέατα στη Σιάτιστα

Στην πλατεία της Γεράνειας δεσπόζει η πασίγνωστη σε όλη τη Δ. Μακεδονία εκκλησία της  Αγίας Παρασκευής (1677) με το επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Ξεχωριστή αναφορά θα πρέπει να γίνει για τον μητροπολιτικό ναό που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο, ενώ μη παραλείψετε να επισκεφθείτε το εκκλησιαστικό Μουσείο που λειτουργεί στους χώρους του (τηλ. 24610 21472). Να πάτε  ως το  μοναστήρι του Αι Λιά  που δεσπόζει σε κοντινό ύψωμα  για να δείτε τις πολύτιμες αγιογραφίες  στις οποίες  απεικονίζονται άγιοι της ορθοδοξίας και οι αρχαίοι Έλληνες  φιλόσοφοι ! Στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου λειτουργεί το  εκκλησιαστικό Μουσείο. Σημαντική είναι η Παλαιοντολογική Συλλογή και το Βοτανικό Μουσείο, που στεγάζεται στο νεοκλασικό κτίριο του Τραμπάντζειου Γυμνασίου, κτίσμα του 1906. Την προσοχή σας επίσης αξίζει η  Μανούσειος Βιβλιοθήκη (στεγάζεται στο Πνευματικό Κέντρο) με τους 22000 τόμους της συμπεριλαμβανομένων εκδόσεων του 17^ου και 18^ου αιώνα και τα αμέτρητα χειρόγραφα. Από τα καταστήματα της πόλης θα  προμηθευτείτε τον περίφημο Σιατιστινό «Ηλιστό Οίνο» ένα κρασί που παράγεται από τρεις διαφορετικές ποικιλίες σταφυλιών που ξεραίνονται για 60 ημέρες. Ακόμη αξίζει μια επίσκεψη στο οινοποιείο «Δύο Φίλοι» τηλ. 6945565068 κος Γιάννης 

Εκδρομές που θα πρέπει να κάνετε

Εράτυρα,  ρυτιδωμένη αρχοντιά 

Αφήνουμε  πίσω τη Σιάτιστα και οδηγώντας για δεκατρία χιλιόμετρα κατευθυνόμαστε προς την Εράτυρα (παλιά Σέλιτσα) που κουρνιάζει σε υψόμετρο 800. Χαρακτηριστικό  δείγμα Μακεδονίτικης πόλης η Εράτυρα, με την πλατεία της, την  εκκλησία, τα όμορφα παλιά δίπατα σπίτια της και τα άφθονα τρεχούμενα  νερά της είναι ότι πρέπει για μια στάση. Η μακεδονική πολίχνη γνώρισε ιδιαίτερη ακόμη κατά τον 17ο, 18ο,   και 19ο  αιώνα καθώς με την πάροδο του χρόνου μετεξελίχθηκε σε κτηνοτροφικό και γεωργικό κέντρο  με σημαντική  αμπελουργική παραγωγή.  Ιδιαίτερη ανάπτυξη όμως, πήρε  και η βυρσοδεψία.

Στο βυζαντινό Σισάνι

Δεκαπέντε  χιλιόμετρα βορειότερα απο την Εράτυρα και 25 χιλιόμετρα απο τη Σιάτιστα συναντάμε το καταπράσινο  χωριό  Σισάνι ακουμπά στην εύφορη κοιλάδα που διασχίζει ο ποταμός Μύριχος, δίπλα στη  νεότευκτη  λίμνη.

Το Σισάνι σήμερα μπορεί να δείχνει ταπεινό και παραγκωνισμένο, όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Τα υπολείμματα του μεγαλόπρεπου βυζαντινού ναού, της παλαιάς μητρόπολης του Σισανίου (11ος αι.) μαρτυρούν με το σιωπηλό τους τρόπο λαμπρές μέρες δόξας του παρελθόντος. Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής, αλλά έχει και αρκετές ακόμη αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες.

Μετά από τις ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1991, ο χώρος του  ναού είναι πλέον επισκέψιμος καθώς έχει γίνει μια ιδιαίτερα προσεγμένη  ανάδειξη, (πληροφορίες τηλ. 24610 – 98800) .

Το Σισάνι αν και διαθέτει τουριστική υποδομή είναι ένα γεωργικό χωριό και το πιο φημισμένο αγροτικό του προϊόν είναι το φασόλι. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια μετά την στροφή αρκετών νέων παραγωγών στην βιολογική καλλιέργεια, τα πρώτα μηνύματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για τον νόστιμο αυτό καρπό της μακεδονικής γης.  Αν σας αρέσει η ορεινή ποδηλασία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και χωρίς δυσκολίες είναι η διαδρομή που τρέχει γύρω από τη νεότευκτη λίμνη του Μύριχου.

Ψηλά στα  Νάματα

Αναμφίβολα η πιο ευχάριστη εκδρομή απο το Σισάνι πραγματοποιείται προς τον ορεινό οικισμό Νάματα  (8 χιλιομετρα) που φωλιάζει στη μοναδική δασωμένη πλαγιά του Σινιάτσικου, σε ύψος 1150 μέτρων. Το χωριό  κτίστηκε κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα από κυνηγημένους κτηνοτρόφους και πήρε το όνομά του από τα άφθονα πηγαία νερά που αναβλύζουν παντού (νάμα=πηγή).

Στο χωριό λειτουργεί ξενώνας ενώ υπάρχουν θαυμάσια μονοπάτια που υπάγονται στο δίκτυο μονοπατιών ορεινού όγκου Άσκιου και τα οποία αξίζει να αναζητήσουν οι φίλοι της πεζοπορίας. Εξίσου   ενδιαφέρουσα και πάντα σε ασφάλτινο δρόμο είναι η  διαδρομή  που  συνδέει   το Σισάνι με το βλαχοχώρι της Βλάστης (υψόμ.1200), στη ράχη του κατάφυτου βουνού Μουρίκι. 

Άσκιο όρος, ένας άγνωστος τόπος που απειλείται

Σινιάτσικο το ξέρουν οι ντόπιοι, Άσκιο επιμένουν να το αναφέρουν οι χάρτες. Έτσι και αλλιώς ελάχιστοι είναι αυτοί που ασχολούνται με το άγνωστο, μεγάλο βουνό της Μακεδονίας. Το Άσκιο όρος (ψηλότερη κορυφή 2.111 μ.)  φράζει  τον βορινό ορίζοντα  της Σιάτιστας. Αν και αποψιλωμένο από την υπερβόσκηση  και  τις παλιότερες πυρκαγιές,  διατηρεί ακόμα στις πτυχές του μερικές ενδιαφέρουσες γωνιές όπου η φύση χάρισε αφειδώς τα καταπράσινα στολίδια της.

Το ομορφότερα δάση βρίσκονται στο σημείο όπου το Άσκιο συνδέεται με τον ορεινό όγκο του βουνού Μουρίκι στο ύψος των χωριών Σισανίου, Βλάστης και Ναμάτων.  Εδώ η πανίδα περιλαμβάνει τα μεγάλα θηλαστικά που έχουν χαθεί από τα βουνά του νότου, όπως η αρκούδα, ο λύκος και το ζαρκάδι. Δυστυχώς και εδώ η αιολική βιομηχανία έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια της με γιγαντιαίων διαστάσεων ανεμογεννήτριες, διανοίξεις νέων δρόμων σε απάτητες κορυφογραμμές και εκατοντάδες χιλιόμετρα καλωδίων και πυλώνων υψηλής τάσης. Είναι προφανές ότι τα φαραωνικά αυτά έργα δεν συνάδουν με τον προσανατολισμό των ντόπιων κοινωνιών και των αρμοδίων δημοτικών φορέων για ήπια τουριστική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ. ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Κλεισούρα Καστοριάς, απίστευτη φύση , ενδιαφέρουσα ιστορία

Γιατί να καταστρέψεις τις διακοπές σου; ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΠΟΥ ΣΕ ΑΦΟΡΑ

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Copyright text: Germaine Alexakis/ Views Of Greece

“Views Of Greece” travel photojournalism – Discover the real Greece with the experts

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους κειμένων ή και των φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του δημιουργού, σύμφωνα με τον νόμο Ν.2121/1993 και τη διεθνή σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το ν. 100/1975).  Η Πνευματική ιδιοκτησία ανήκει στον δημιουργό και αποκτάται χωρίς καμιά διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της.

• kozani
• siatista
• village
• Άσκιο όρος
• Βλάστη
• Εράτυρα
• Νάματα
• Σισάνι