Οδοιπορικό στον ποταμό Σαραντάπορο και τα χωριά του

Ένα συναρπαστικό ταξίδι στην αέναη γη της Ηπείρου,  στη σκιά των θρυλικών βουνών της όπου φύση και ιστορία συνωμότησαν για να δώσουν εικόνες δυνατές και αφηγήσεις που δύσκολα μπορείς να παραβλέψεις!

Θα ήταν ένας ακόμη μικρός και ασήμαντος ποταμός, από τους εκατοντάδες παραπόταμους της Ελλάδας που περνάνε εύκολα στα ψιλά γράμματα της γεωγραφίας αν δεν διέσχιζε μια τόσο συναρπαστική περιοχή όπου η φύση βάλθηκε να στήσει ένα σκηνικό απαράμιλλης ομορφιάς.  Πάνω του οι κοινωνίες των ανθρώπων έπαιξαν το δικό τους ξεχωριστό ρόλο στο πέρασμα του χρόνου.

Βέβαια σήμερα οι περισσότεροι ταξιδιώτες προσπερνούν βιαστικά τα μέρη αυτά. Μερικοί κοντοστέκονται για λίγο σε κάποιο γεφύρι που θα βρουν στο δρόμο τους και συνεχίζουν για άλλους πιο “in” προορισμούς.

Εμείς θα σταθούμε εδώ για να «χαθούμε» σε δάση μυστικά που αγκαλιάζουν από παντού τις πλαγιές του Σμόλικα, θα βρεθούμε μπρος σε χωριά «φαντάσματα» που ερήμωσε ο εμφύλιος, θα ανακαλύψουμε υπέροχα τοπία, θα αφουγκραστούμε τις ιστορίες των ντόπιων…

Κοιλάδα, Σαραντάπορου, απλά στοιχεία γεωγραφίας 

Ο Σαραντάπορος γεννιέται από τα σπλάχνα των βουνών του Γράμμου, του Βόιου και του Σμόλικα. Στη συνέχεια ανδρώνεται και θεριεύει από τα χιόνια,  τις βροχές και από δεκάδες μικρότερα ρυάκια που ενώνουν τις δυνάμεις τους και του δίνουν δύναμη και ορμή, ώστε να κυλά βουίζοντας στα γκρεμοτόπια. Μέχρι να σμίξει με τον ποταμό Αώο του οποίου είναι παραπόταμος, διατρέχει τη γη της Ηπείρου για σαράντα περίπου χιλιόμετρα σχεδόν πάνω στη μεθοριακή  γραμμή της Ελλάδας με την Αλβανία, στα όρια των νομών Καστοριάς και Ιωαννίνων.

Το θαυμαστό παραποτάμιο οικοσύστημα

Στα παρόχθια δάση του ζουν ο λύκος, η αρκούδα, το ζαρκάδι το αγριογούρουνο και η βίδρα.  Παλιότερα και πριν τη διάνοιξη του δρόμου Κόνιτσας – Κοζάνης στα νερά του ζούσαν ανάμεσα στα άλλα είδη της ιχθυοπανίδας και άφθονες πέστροφες που σήμερα ο πληθυσμός τους έχει σχεδόν εξαλειφθεί από το εντατικό ψάρεμα.

Εύκολη πρόσβαση στα χωριά του Σαραντάπορου

Χρησιμοποιώντας τον οδικό άξονα Ιωαννίνων – Κόνιτσας – Κοζάνης η πορεία μας θα διασταυρωθεί με την κοίτη Σαραντάπορου. Με σχετικά σύντομες παρακάμψεις από την αρχική διαδρομή ο επισκέπτης της μπορεί να προσέγγιση τα χωριά, Δροσοπηγή, Λαγκάδα, Καστάνιανη  και να σκαρφαλώσει ως την αετοφωλιά της Αετομηλίτσας.

Αετομηλίτσα 1550 μέτρα ψηλά 

Τριάντα πέντε χιλιόμετρα μετά την Κόνιτσα και  αφού  έχουμε προσπεράσει τις διασταυρώσεις που οδηγούν στα μαστοροχώρια της Κόνιτσας Μόλιστα,  Πυρσόγιαννη,  θα δούμε τον δρόμο που ανηφορίζει για 15 χλμ. ως  στην Αετομηλίτσα (παλαιότερη ονομασία Ντένισκο). Το χωριό βρίσκεται χτισμένο σε ύψος 1550 μέτρων σε απότομη πλαγιά του βουνού και το χειμώνα ερημώνει.

Το καλοκαίρι οι νομάδες βλάχοι κτηνοτρόφοι ανεβάζουν τα κοπάδια τους στα πλούσια βοσκοτόπια του Γράμμου και γεμίζουν οι γειτονιές και τα καφενεία από συνταξιούχους που αναπολούν τις παλιές εποχές.

Τα ρημαγμένα χωριά του Γράμμου

Με σύντομες παρακάμψεις και πάλι από τον  οδικό άξονα Κόνιτσας – Κοζάνης και με αφετηρία το Κεφαλοχώρι θα προσεγγίσετε τα εγκαταλειμμένα από την εποχή του Εμφύλιου Πολέμου χωριά Λυκοράχη και Πλαγιά (Ζέρμα).  Εδώ η ερήμωση είναι απόλυτη. Όσα σπίτια γλίτωσαν από τους βομβαρδισμούς των Αμερικάνικων αεροπλάνων κατά τον εμφύλιο πόλεμο και τις βόμβες ναπάλμ που για πρώτη φορά δοκιμαστήκαν εδώ στις πλάγιες  του Γράμμου, τα ρήμαξαν οι κατολισθήσεις, τα πλάκωσε η μοναξιά και ο ανελέητος χρόνος.  Μόνο μερικές εκκλησίες δείχνουν να έχουν δεχθεί την φροντίδα του ανθρώπου. Οι λιγοστοί κάτοικοι που απόμειναν στην περιοχή μεταναστεύσαν ή μετοίκησαν  στο Κεφαλοχώρι που βρίσκεται χαμηλότερα κοντά στις όχθες του Σαραντάπορου.

Μονή Ζέρμας, βυζαντινές μνήμες

Αξιόλογη είναι η μονή Ζέρμας το καθολικό της –έργο Βουρπιανιτών μαστόρων- κτίσμα του 1656 (τρίκλιτη βασιλική με τρεις τρούλους) , είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και  αγιογραφημένο με θαυμάσιες τοιχογραφίες.  Δυστυχώς το μοναστήρι έρημο και αφύλακτο κυριολεκτικά λεηλατείται από βάνδαλους. Τελευταία (2009) έκλεψαν το περίτεχνο λιθανάγλυφο που κοσμούσε την είσοδο!

Επταχώρι,  το κεφαλοχώρι

Το Επταχώρι (παλιότερα Βουρβουτσικό) που διοικητικά υπάγεται στο νομό Καστοριάς βρίσκεται πάνω στον εθνικό δρόμο Κόνιτσας – Κοζάνης (48 χλμ. από Κόνιτσα και 110 από Κοζάνη), με υψόμετρο  900 μ., σε κατάφυτο σημείο όπου οι δυτικές παρυφές του Γράμμου συναντούν τις απολήξεις του Βόιου όρους.  Ανάμεσά στα γεροδεμένα πέτρινα σπίτια τους ξεχωρίζουν η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (1914) και το αρχοντικό του Γιαννούλη. Είναι η γενέτειρα του λαϊκού ζωγράφου Ηλία που αγιογράφησε σπουδαίες εκκλησίες της Ηπείρου και της Μακεδονίας.

Δροσοπηγή, φημισμένοι κτιστάδες

Η Δροσοπηγή ή Κάντσικο βρίσκεται σε ύψος 1050 μέτρων στις πλαγιές του υψώματος Ταμπούρι στου Σμόλικα όπου τον Νοέμβριο του 1940 κατά την Ιταλική εισβολή έγιναν σκληρές μάχες.  Στην είσοδο του χωριού ξεχωρίζει το λιθόκτιστο Καντσιώτικο γεφύρι (κτίσμα του 1747 όπως αναφέρει η εντοιχισμένη πλάκα. ) που δρασκελίζει την κοίτη του Σαραντάπορου. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν βαρελάδες, κτηνοτρόφοι, αλλά κυρίως κτιστάδες. Μάλιστα πολλοί από αυτούς μετανάστευσαν για δουλειά στην Αμερική, στο Σουδάν, στην Περσία και δούλεψαν εκεί σε δημόσια έργα. Στην καλοδιατηρημένη πλατεία με τον πλάτανο που φυτεύτηκε το 1886, ξεχωρίζει ο ναός της Αγίας Παρασκευής (1930).

Λαγκάδα, οι καλύτεροι τεχνίτες της πέτρας

Λίγο νοτιότερα από τη Δροσοπηγή αναπτύσσεται το όμορφο χωριό της Λαγκάδας- παλιότερα Μπλήσγ(δ)ιανη- που απέχει μόλις 4 χιλιόμετρα από τον οδικό άξονα Κόνιτσας – Κοζάνης. Οι ντόπιοι ήταν ανέκαθεν υλοτόμοι, ρετσινάδες, και πολλοί από αυτούς  τεχνίτες της πέτρας. Λαγκαδιώτικα μπουλούκια είναι αυτά που έκτισαν τα περίφημα αρχοντικά της Σιάτιστας.

Καστάνιανη, τρανό μαστοροχώρι

Την Καστανιά ή Καστάνιανη τη συναντάμε αντίκρυ από το πασίγνωστο μαστοροχώρι της Πυρσόγιαννης, κτισμένη σε ύψος 900 μέτρων σε πυκνοδασωμένη ράχη του βουνού Γύφτισσα (παρακλάδι του Σμόλικα). Θεωρείται από τις παλαιότερες κοινότητες της επαρχίας Κόνιτσας, καθώς κτίσθηκε στις αρχές του 10ου αι. Στο παρελθόν ωστόσο φημίζονταν για τους άρτια καταρτισμένους κτιστάδες – εργολάβους. Το αποτύπωμα της τέχνης τους είναι εμφανές σήμερα στον οικισμό, που παρόλη την εγκατάλειψη διατηρεί την αρχοντιά και τη μεγαλοπρέπεια του. Οι ναοί του Αγίου Δημητρίου (1670) του Αγίου Νικολάου (1926) καθώς και τα τέσσερα μονότοξα πέτρινα γεφύρια, θεωρούνται τα στολίδια του χωριού.

Η ομορφότερη 4χ4 διαδρομή στα δάση του Γράμμου

Απίστευτης φυσικής ομορφιάς είναι η δασική διαδρομή που συνδέει την Αετομηλίτσα με το χωριό Πληκάτι (23 χλμ.). Ο χωμάτινος δρόμος καθώς κινείται σε ύψος 1500-1700 μέτρων, είναι βατός μόνο το καλοκαίρι και μόνο με 4χ4. Με σύντομη παράκαμψη (3 χλμ.) θα επισκεφθείτε το μνημείο του Εμφύλιου που βρίσκεται σε ύψος 2160 μέτρων σε μια από τις αιματοβαμμένες κορφές του Γράμμου. Από το Πληκάτι θα επιστρέψετε εύκολα στην Κόνιτσα (45 χλμ.) ακολουθώντας ασφάλτινο δρόμο που περνά από το Μαστοροχώρια,  Ασημοχώρι, Βούρπιανη, Πυρσόγιαννη.

Οι πηγές του Σαραντάπορου

Ακολουθώντας τον δρόμο για Καστοριά αξίζει να κατευθυνθείτε προς τα χωριά Χρυσή, Πευκόφυτο.  Λίγο έξω από το Πευκόφυτο ξεκινά ο δύσκολος ανηφορικός δρόμος που καταλήγει μετά από 18 χιλιόμετρα γερής ανάβασης στις λιμνούλες Μουτσάλια που βρίσκονται σε υψόμετρο 1730, ακριβώς κάτω από τις κορφές Άνω Αρένα (2196μ.) και Κάτω Αρένα (2075μ.) του Γράμμου. Στην πορεία σας θα δείτε και ένα από τα πιο εντυπωσιακά κεφαλάρια νερού που εμπλουτίζουν με το νερό τους τον ποταμό Σαραντάπορο.

Αλπικές λίμνες Μουτσάλια

Οι λιμνούλες Μουτσάλια το χειμώνα και μέχρι αργά την άνοιξη είναι θαμμένες στο χιόνι και η πρόσβαση με αυτοκίνητο (ακόμη και 4χ4) είναι αδύνατη. Όμως αν βρεθείτε εδώ τον Μάιο ή μέχρι το Νοέμβρη πριν πέσουν τα πολλά χιόνια, θα σας συνεπάρει η ομορφιά του τοπίου, η απόλυτη ησυχία, η διαύγεια των νερών. Στη λίμνη δεν ζουν ψάρια, όμως συναντάμε τους σπάνιους αλπικούς τρίτωνες σε τρεις παραλλαγές. Ο δασικός δρόμος από εδώ συνεχίζει με πολλές στροφές για την Αετομηλίτσα.

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: ROAD TRIP ΣΤΑ ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΝΙΤΣΑΣ

Γιατί να καταστρέφεις τις διακοπές σου; ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΠΟΥ ΣΕ ΑΦΟΡΑ

Copyright photo: Theo Athanasiadis / Views Of Greece

Copyright text: Germaine Alexakis/ Views Of Greece

 “Views Of Greece” travel photojournalism – Discover the real Greece with the experts

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους κειμένων ή και των φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του δημιουργού, σύμφωνα με τον νόμο Ν.2121/1993 και τη διεθνή σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το ν. 100/1975).  Η Πνευματική ιδιοκτησία ανήκει στον δημιουργό και αποκτάται χωρίς καμιά διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της.

• Γράμμος
• Ήπειρος
• λίμνες
• ποτάμι
• Σμόλικας
• χωριά