Μεσαιωνικά χωριά, τα φαντάσματα της ιστορίας

 

Περπατάμε στα χαλάσματα… από τα Κύθηρα και τη Χίο ως τη Λακωνία και την Αίγινα και αναζητούμε τα χνάρια που άφησε ο Μεσαίωνας και η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα σε τέσσερεις έρημες, εδώ και αιώνες, από ζωή, καστροπολιτείες.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους πλιατσικολόγους ιππότες της τέταρτης Σταυροφορίας, ο Ελλαδικός χώρος μπήκε σε πολύ μεγάλες περιπέτειες, καθώς ξεκινούσε η εποχή της Φραγκοκρατίας ή Λατινοκρατίας  (1204 – 1566). Οι δυτικοί διακατεχόμενοι από τα «ιπποτικά ιδεώδη» σφάζονταν ανηλεώς μεταξύ τους, διεκδικώντας είτε πλουσιότερες γαίες και ξακουστά κάστρα, είτε τα… μάτια κάποιας πριγκηπέσσας.  Οι βυζαντινοί άρχοντες καθώς εγκατέλειπαν την Κωνσταντινούπολη δημιουργούσαν μικρά ανεξάρτητα κρατίδια θεωρώντας «ιερό χρέος» να πολεμούν τους όμοιούς τους, αλλά και τους ξενόφερτους Ενετούς, Γενουάτες, Καταλανούς,  Φράγκους, Βουργουνδούς, Φλαμανδούς,  Λομβαρδούς,  Ναϊτες Ιππότες, που κατέφθαναν κατά κύματα στη «γη της επαγγελίας», αναζητώντας περιπέτειες, δόξα και πλούτη. Έτσι η ταπεινή  Ελλάδα κατατμήθηκε σε δουκάτα, δεσποτάτα, βαρονίες και πριγκιπάτα και γέμισε από Δόγηδες, Δεσπότες, Δούκες, Μάγιστρους, Κόμηδες και Βαρόνους… Σε αυτό το θέατρο του παραλόγου που παίζονταν στις πλάτες του ανήμπορου λαού όλοι πολεμούσαν με  όλους, ή συμμαχούσαν μεταξύ τους για να χτυπήσουν τη μεγάλη μάστιγα της εποχής που φυσικά ήταν η πειρατεία.

Μπαρμπαρόσα, το «Δώρο του Θεού» ρημάζει τη μεσόγειο

Προς το τέλος του μεσαίωνα ο οποίος ταυτίζεται από τους περισσοτέρους ιστορικούς με την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο ( 1492), στο κερδοφόρο παιχνίδι των λαφυραγωγιών  και των σφαγών μπήκαν και οι Οθωμανοί που από τότε ονειρεύονταν την Μεσόγειο ως τουρκική λίμνη. Οι Τούρκοι, ως γνήσιο φύλο της Ασιατικής στέπας, ήξεραν από άλογα,  πόλεμο, και αιματοχυσίες αλλά το νερό και μάλιστα το θαλασσινό, το θεωρούσαν καταραμένο και το απέφευγαν όπως οι γάτες. Έτσι σκέφτηκαν κάτι πολύ έξυπνο.  Κατάφεραν και «πλεύρισαν» τον μεγαλύτερο πειρατή της εποχής, τον διαβόητο Χαϊρεντίν (= Δώρο του Θεού ) Μπαρμπαρόσα (= Κοκκινογένης), Ελληνικής καταγωγής (!) και αφού τον έχρισαν ναύαρχο του Οθωμανικού  στόλου (1516 ), τον αμόλησαν στη Μεσόγειο. Ποιος είδε τότε το «Δώρο του Θεού» και δεν το φοβήθηκε.   Τα κάστρα έπεφταν το ένα μετά το άλλο, οι πληθυσμοί σφάζονταν στο γόνατο, οι περιουσίες κατέληγαν στα πειρατικά σεντούκια, οι ομορφότερες  κοπέλες πουλιόντουσαν στα σκλαβοπάζαρα και ολόκληρα  χωριά  και πολιτείες διαγράφονταν από τον χάρτη. Η φρίκη και ο τρόμος που σκόρπισε  στους πληθυσμούς της Μεσογείου ο Μπαρμπαρόσα ήταν ανείπωτη.  Ακόμη και σήμερα ο ανελέητος Οθωμανός αρχιναύαρχος μνημονεύεται από τους κάτοικους των παράκτιων περιοχών,  ως η  “μαύρη φοβέρα”!

Μεσαιωνικά χωριά της Ελλάδας, τα σπαράγματα της ιστορίας

Σήμερα σε όλο τον Ελλαδικό χώρο υπάρχουν αρκετά χωριά που είτε ρημάχτηκαν από κουρσάρικες επιδρομές, είτε εγκαταλείφθηκαν σταδιακά μετά την εξάλειψη του κινδύνου της πειρατείας. Χτισμένες σε απόμερα και άγρια μέρη οι οχυρωμένες αυτές μικρές πολιτείες αφέθηκαν να ρημάζουν παραδομένες κυριολεκτικά στη φθορά του χρόνου. Με το πέρασμα των αιώνων ήταν λες και τις ξέχασε η ίδια η ιστορία! Αργότερα η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως αρκετούς από αυτούς τους πάλαι ποτέ κραταιούς  οικισμούς – με πρώτο και γνωστότερο φυσικά, τον Μιστρά. Έτσι, ο επισκέπτης του 21^ου αιώνα έχει τη δυνατότητα να δει πως ήταν διαμορφωμένα αυτά τα πάλαι ποτέ ακμάζοντα χωριά, εκείνα το σκοτεινά χρόνια όπου Λατίνοι και πειρατές είχαν το πάνω χέρι στα ιστορικά δρόμενα και καθόριζαν τις τύχες των λαών.

Του Μυζηθρά (Μυστρά) το κάστρο

Στα ριζά του Ταΰγετου  5 χιλιόμετρα δυτικά της Σπάρτης ξεδιπλώνει τις επάλξεις της η θρυλική καστροπολιτεία του Μιστρά. Οι περιπέτειες του απόκρημνου λόφου αρχίζουν το 1249, όταν  ο Γουλιέλμος Β’ Βιλεαρδουίνος αναγνωρίζει την άριστη φυσική οχύρωση της περιοχής και κτίζει το κάστρο του. Όμως δέκα χρόνια αργότερα, στην Πελαγονία,  ο  Βυζαντινός  αυτοκράτορας Μιχαήλ Παλαιολόγος νικά τους Φράγκους και αιχμαλωτίζει τον ίδιο τον Βιλεαρδουίνο. Σε αντάλλαγμα της ελευθερίας του  ο  ηττημένος ηγεμόνας παραδίδει το άπαρτο κάστρο στους Βυζαντινούς. Με αυτόν το περιπετειώδη τρόπο αρχίζει η κυριαρχία των Παλαιολόγων στο Μιστρά που συνεχίζεται μέχρι το 1460. Μετά την  άλωση της Κων/πολης, οι Τούρκοι εισβάλουν με τον στρατηλάτη τους Μωάμεθ Β’ στην Πελοπόννησο και καταλύουν τα οχυρά της. Περιδιαβαίνοντας τις ανηφοριές του σημερινού αρχαιολογικού χώρου εκτός από τα σπουδαία ερειπωμένα αρχοντικά και τις εκκλησίες θα σας γοητεύσει- ιδίως από το ψηλότερο σημείο του οχυρωμένου λόφου- η μοναδική θέα προς τις ορεινές επάλξεις του Ταϋγετου, αλλά και προς την πεδιάδα του Ευρώτα που ξανοίγεται διάπλατη στα ανατολικά. Για να περιπλανηθείτε στον λόφο του Μιστρά θα πρέπει να πληρώσετε εισιτήριο που ανέρχεται στα 12 ευρώ. Για φοιτητές, σπουδαστές και ανέργους η  είσοδος είναι ελεύθερη ενώ για ανήλικους και άνω των 65 ετών το εισιτήριο είναι 6 ευρώ. Οι ώρες λειτουργείας για το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτώβριου είναι καθημερινά 08:00 έως 18:30. Τηλέφωνο επικοινωνίας 27310 83377.

Η Παλαιόχωρα της Αίγινας

Τον μεσαίωνα οι Αιγινήτες εγκατέλειψαν τα παράλια και από τον φόβο της πειρατείας πήραν τα βουνά και κλείστηκαν μέσα σε κάστρα!  Όμως ούτε τα τείχη, ούτε το απόκρημνο του εδάφους εμπόδισε τον Μπαρµπαρόσα να  καταλάβει το 1537 την οχυρωμένη πόλη. Αργότερα, το 1654, την εκπορθούν οι Βενετσιάνοι, µε αποτέλεσμα ο πληθυσμός της να μειωθεί σημαντικά. Τον 18ο αιώνα, στον ερειπωμένο πλέον οικισμό είχαν διασωθεί όρθια µόνο 300-400 σπίτια, όπως κατέγραψαν Ευρωπαίοι περιηγητές, ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα είχε εγκαταλειφθεί πλήρως από όλους τους κατοίκους, οι οποίοι άρχισαν ξανά, µετά από αιώνες, να επιστρέφουν στα παράκτια σημεία του νησιού. Κοντά στον σύγχρονο δρόμο που συνδέει το λιμάνι της Αίγινας µε την Αγία Μαρίνα, θα διακρίνετε σκαρφαλωμένη στο λόφο, την εγκαταλελειμμένη μεσαιωνική πολιτεία. Ο χώρος όπου αναπτύσσονται τα χαλάσματα της Παλαιόχωρας είναι ελεύθερος στο κοινό. Ανεβαίνοντας το κεντρικό μονοπάτι που ξεκινά από τον δρόμο μέχρι τα ψηλότερα σημεία του οχυρωμένου λόφου, θα συναντήσετε τους κυριότερους ναούς οι οποίοι στο εσωτερικό τους κοσμούνται µε αξιόλογες τοιχογραφίες που χρονολογούνται από τον 13ο έως τον 18ο αιώνα. Στο ψηλότερο σημείο του λόφου, πέρα από το αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον, την προσοχή σας θα τραβήξει η πανοραμική θέα προς τον Σαρωνικό, τον Πειραιά και τις ακτές της Σουβάλας που είναι πέραν κάθε περιγραφής.

Ανάβατος, το φάντασμα του Αιγαίου

Εδώ στο ανατολικότερο άκρο του πελάγους, στο νησί της μαστίχας, συναντάμε,  μια από τις πλέον εντυπωσιακές καστροπολιτείες του Αιγαίου, τον Ανάβατο. Η χρονολογία ανέγερσής του προσδιορίζεται στα όψιμα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η επιλογή της φυσικά οχυρωμένης θέσης και η πολεοδομική του ανάπτυξη πραγματοποιήθηκαν με κύριο μέλημα την ασφάλεια  των κατοίκων από τις συνεχείς πειρατικές επιδρομές.

Σήμερα μοιάζει με μια πολιτεία που «κοιμάται» τον ύπνο της ιστορίας! Στα ρημαγμένα καλντερίμια της που ακροβατούν στην κόψη του βράχου,  μοιάζουν να έχουν στοιχειώσει από τις μνήμες της τούρκικης καταστροφής του 1822,  αλλά και λίγο αργότερα, του μεγάλου σεισμού  του 1881. «Ο Μιστράς του Αιγαίου» όπως τον  ονομάζουν πολλοί,  θέλει περπάτημα απ΄άκρη σε άκρη. Εκεί που θα αφήσετε το όχημά σας βρίσκεται  ένας  μικρός καφενές. Πάρτε μια βαθιά ανάσα και αρχίστε την ανηφορική  πορεία. Όσοι έχετε αντοχές αξίζει να φτάσετε μέχρι το  χείλος του γκρεμού, και να θαυμάσετε την ανυπέρβλητη θέα. Εδώ στη άκρη της «αβύσσου» θα αφεθείτε στο μεγαλείο του Χιώτικου τοπίου που δυστυχώς τα τελευταία χρόνια ταλαιπωρείται από τις πυρκαγιές.

Παληοχώρα Κυθήρων. Τα στοιχειωμένα χαλάσματα του Τσιρίγου

Κρυμμένη πίσω από τα βράχια του φαραγγιού της Κακιάς Λαγκάδας, βρίσκεται η παλιά πρωτεύουσα των Κυθήρων, το χωριό του Αγίου Δημητρίου. Ο πρώτος οικισμός αναπτύχθηκε εδώ σ’ αυτόν τον απροσπέλαστο τόπο τον 12ο αι. από Μονεμβασιώτες. Σιγά – σιγά με αδιαφιλονίκητο φυσικό προσόν την οχυρή θέση του, το άφθονο πηγαίο νερό αλλά και το ότι ήταν αθέατο από τη θάλασσα, το χωριό μεγάλωσε κι έγινε πολιτεία. Ώσπου ένα πρωινό του 1537 φάνηκαν στον ορίζοντα τα πλοία του Μπαρμπαρόσα, ο θρύλος λέει ότι οι πειρατές είδαν τον καπνό από τις καμινάδες του να σηκώνετε στον αέρα  μέσα από τα βουνά και έτσι το εντόπισαν. Το κάστρο δεν μπορούσε να παρθεί με μία κατά μέτωπο σύγκρουση, καθώς θα έχανε πολλούς άνδρες και η πολιορκία θα του έτρωγε πολύτιμο χρόνο. Ο δαιμόνιος,  με καταγωγή από τη Λέσβο, πειρατής  αφού διάλεξε τους πιο τολμηρούς άνδρες του, επιχείρησε με ελεύθερη αναρρίχηση να περάσει το θεωρούμενο αδιάβατο, γι’ αυτό και αφύλαχτο φαράγγι της Κακιάς Λαγκάδας. Και τα κατάφερε! Ξαφνικά έντρομοι οι κάτοικοι είδαν τους πάνοπλους πειρατές μέσα στα σπίτια τους! Το τι ακολούθησε δυσκολεύονται ακόμη και οι ιστορικοί να περιγράψουν.

Οι αφηνιασμένοι άνδρες του Κοκκινογένη κατέστρεφαν σπίτια, έκαιγαν εκκλησίες, έσφαζαν όλους τους ανήμπορους κάτοικους (οι αναφορές μιλούν για 7000 ανθρώπους) και πουλάνε τους υπόλοιπους στα σκλαβοπάζαρα της ανατολής. Ο Άγιος Δημήτριος η τρανή πολιτεία του Τσιρίγου απλά διαγράφτηκε από τον χάρτη. Σήμερα τα χαλάσματα της Παληοχώρας αποτελούν πρόκληση για περπάτημα και εξερεύνηση. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι ανοιχτός και προσεγγίζεται με βατό δρόμο. Στη συνέχεια επιβάλλεται μια επίσκεψη στο ναό της Αγίας Βαρβάρας και περιήγηση στα σκελεθρωμένα κτήρια που απέμειναν να κρέμονται πάνω από τους άγριους γκρεμούς της Κακιάς Λαγκάδας.

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ. ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Τα ψηλότερα χωριά της Ελλάδας

Γιατί να καταστρέψεις τις διακοπές σου; ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΠΟΥ ΣΕ ΑΦΟΡΑ

Copyright photo:Theo Athanasiadis Views Of Greece

Copyright text: Germaine Alexakis / Views Of Greece

“Views Of Greece” travel photojournalism – Discover the real Greece with the experts

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους κειμένων ή και των φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του δημιουργού, σύμφωνα με τον νόμο Ν.2121/1993 και τη διεθνή σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το ν. 100/1975).  Η Πνευματική ιδιοκτησία ανήκει στον δημιουργό και αποκτάται χωρίς καμιά διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της.

• medieval
• village
• Αίγινα
• Κύθηρα
• μεσαιωνικά χωριά
• Χίος