Γαλαξίδι, δεμένο στ’ άλμπουρο

Σαν θαλασσινά κοσμήματα φτιαγμένα από πανί, ξύλο και ψυχή, τα γαλαξιδιώτικα ιστιοφόρα άνοιξαν δρόμους καλοτάξιδους ως την άκρη των ωκεανών. Αψηφώντας τα δυσθεόρατα κύματα που έφερε μαζί του ο χρόνος, έγραψαν τη δική τους ιστορία αφήνοντας πλούτη στον τόπο τους και κληρονομιά τη ναυτοσύνη…

«…Όλοι σας θα έχετε ακούσει για τα καινούργια τα τέρατα που πάνε ν’ αφανίσουνε τα καράβια μας, κι ανάμεσά μας είναι και καμπόσοι που τα καλοβλέπουνε και τα παινάνε. Μα να το ξέρετε, αν το βαπόρι ξεποτίσει τα πανιά, χαθήκαμε αδέρφια. Με δαύτα και εμείς και οι παππούδες μας αλωνίσαμε τις θάλασσες και στεριώσαμε το Γαλαξίδι…..» είναι λόγια του καπετάν Θύμιου του Σκελετόβραχου, ήρωα του θαυμάσιου λογοτεχνικού μυθιστορήματος της Εύας Βλάμη το οποίο αναφέρεται στη μεταβατική εποχή της εισβολής του ατμού στη ναυσιπλοΐα που επηρέασε καθοριστικά τις τύχες του Γαλαξιδιού. Αμετανόητος ο ανεξάρτητος γαλαξιδιώτης θαλασσόλυκος, αρνιόταν να παραδοθεί στα γυρίσματα των καιρών και να εγκαταλείψει οριστικά τον αγαπημένο του σύντροφο, το ιστιοφόρο καράβι του, τον Αη- Νικόλα….«Το πανί είναι στοιχειωμένο στη θάλασσα και θα την αλωνίζει όσο φυσάει στον κόσμο ο αγέρας….» έλεγε και εννοούσε πως το Γαλαξίδι θ’ αντιστεκόταν στις εξελίξεις… Έτσι και έγινε ! Οι γαλαξιδιώτες δεν προσαρμόστηκαν ποτέ στη νέα τεχνολογία. Κάποιοι ίσως δεν θέλησαν, άλλοι δεν πρόφτασαν…

Έτσι από το 1896 και μετά, άρχισε με γρήγορους ρυθμούς η παρακμή της λαμπρής αυτής ναυτικής πολιτείας. Πράγματι τη δεκαετία του 1870 τα γαλαξιδιώτικα ιστιοφόρα είχαν ζήσει μεγάλες δόξες καθώς διέπλεαν τη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα, ακόμα και τον Ατλαντικό μεταφέροντας απ΄ άκρη σ’ άκρη εμπορεύματα. Την εποχή εκείνη το Γαλαξίδι ήταν ο δεύτερος ναυτιλιακός κόμβος της Ελλάδας μετά τη Σύρο. Περισσότερα από τριακόσια πενήντα ιστιοφόρα αποτελούσαν τον εμπορικό στόλο του, ενώ είκοσι περίπου καράβια κατασκευάζονταν κάθε χρόνο στα ναυπηγεία του.

Πίσω στην ιστορία του Γαλαξιδιού

Όμως ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω, καθώς οι δεσμοί του Γαλαξιδιού με τη θάλασσα είναι πανάρχαιοι. Το αρχαίο Χάλειο, κτισμένο το 300 π.Χ. στη σημερινή θέση της πόλης, υπήρξε το πρώτο οργανωμένο λιμάνι στην περιοχή, το οποίο καθώς περιστοιχιζόταν από τείχη ύψους οκτώ μέτρων, μετεξελίχθηκε στο ασφαλέστερο του Κορινθιακού και έλεγχε το σημαντικό για την εποχή πέρασμα του Κρισαίου κόλπου. Ήταν η σπουδαιότερη πόλη της Δυτικής Λοκρίδας μετά την Άμφισσα. Σαν σταθείς στο λιμάνι του Χηρόλακκα θα δεις ακόμα κομμάτια αυτού του τείχους να διακρίνονται στη θεμελίωση των νεότερων σπιτιών. Το μεγαλύτερο όμως μέρος του κατεδαφίστηκε επί Καποδίστρια προκειμένου να κατασκευασθεί η προκυμαία. Σύμφωνα με τα κτερίσματα που έφεραν στο φως οι αρχαιολογικές ανασκαφές στο αρχαίο νεκροταφείο -δίπλα στην πλατεία Ηρώων-, η δημόσια ζωή στο αρχαίο Χάλειο ήταν πολύ οργανωμένη.

Η κοινωνία ήταν οικονομικά εύρωστη και διατηρούσε υψηλό βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο για πολλούς αιώνες (7^ος π.Χ-1^ος μ.Χ.). Πολλά αρχαία νομίσματα διαφορετικών περιόδων που έχουν βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και μεγάλοι αμφορείς χρήσιμοι για τη μεταφορά υγρών προϊόντων (λάδι, κρασί ), όπως επίσης και ευρήματα από ναυάγια, δηλώνουν έντονη θαλάσσια εμπορική δραστηριότητα από την αρχαϊκή  έως τη βυζαντινή εποχή. Μάλιστα δύο χάλκινες πλάκες του 5^ου αιώνα π.Χ. -εκθέματα σήμερα του Βρετανικού μουσείου-, που έχουν χαραγμένα επάνω τους συμφωνητικά προστασίας ναυτικών δικαιωμάτων ή κατ’ άλλη εκδοχή συμφωνίες για διανομή λάφυρων πειρατείας, μαρτυρούν πολύπλοκες θαλάσσιες “δραστηριότητες”.

Γύρω στον 7^ο αιώνα, το Γαλαξίδι εγκαταλείπεται λόγω σλάβικων επιδρομών για περίπου τριακόσια χρόνια, ενώ η τελευταία και οριστική επανεγκατάσταση πληθυσμών γίνεται τον 10^ο αιώνα. Οι νέοι κάτοικοι βαφτίζουν την καινούργια πόλη με το σημερινό της όνομα που πιθανόν να οφείλεται σε κάποιο βυζαντινό προύχοντα ή σε παράφραση του φυτού γαλατσίδα που φύεται στην περιοχή. Επιδρομείς πειρατές, Βούλγαροι, Ιωαννίτες ιππότες και Φράγκοι περνούν από εδώ και λεηλατούν. Ο δραματικός επίλογος γράφτηκε με την υποταγή στους Τούρκους το 1446. Το Γαλαξίδι επιτέλους αναρρώνει στις αρχές του 18^ου αιώνα όταν αρχίζει η ανάπτυξη της ναυτιλίας του. Η άνθηση της ευνοήθηκε από τον Αλί Πασά για τους προσωπικούς του βέβαια λόγους, αφού αυτός απέβλεπε στη δημιουργία δικού του στόλου. Στην  επανάσταση  του  1821  συμμετέχει με αρκετά επανδρωμένα πλοία και ένοπλους αγωνιστές, ενώ οι Τούρκοι σε αντίποινα πυρπολούν την πόλη.  Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό πασχίζει ν΄ ανακτήσει το χαμένο έδαφος. Οι καραβομαραγκοί δουλεύουν ασταμάτητα και τα ιστιοφόρα αρχίζουν ν’ αλωνίζουν τη Μεσόγειο. Η ακμή δεν άργησε να έρθει. Στις αρχές του 19^ου αιώνα οι Γαλαξιδιώτες εφοπλιστές διατηρούσαν ήδη ναυτιλιακά γραφεία σε όλα τα τότε γνωστά λιμάνια.

Στο κατώφλι όμως του 20^ου αιώνα τα πράγματα άλλαξαν δραματικά. Τα ατμόπλοια πήραν τη σκυτάλη και  εκτόπισαν σιγά -σιγά τα παραδοσιακά πλεούμενα. Η αντίστροφη μέτρηση είχε ήδη αρχίσει. Τα Γαλαξιδιώτικα καράβια πάλεψαν με πείσμα σ’ έναν αγώνα  άνισο.  Όμως τα πανιά, το ξύλο και το μεράκι  των  παλιών  ναυτικών δεν άντεξαν τον ανταγωνισμό. Οι λέβητες και οι προπέλες εκτόπισαν  τα άλμπουρα και τα ξάρτια και η διάνοιξη της διώρυγας του Ισθμού έδωσε το τελειωτικό κτύπημα.  Μοιραία επήλθε ο μαρασμός.  Αυτό που απέμεινε από τις μέρες της δόξας είναι αυτός ο  υπέροχος ναυτικός οικισμός ο οποίος ανοικοδομήθηκε επί Όθωνος και σήμερα τον βλέπουμε να στολίζει τα παράλια  του Κορινθιακού κόλπου.

Γαλαξίδι, αρχοντιά και ναυτοσύνη 

Ο πυκνοδομημένος ιστός της πόλης εκτείνεται κατά μήκος της ακτής την οποία περιγράφει ο δρόμος που ακολουθεί πιστά το περίγραμμά της. Διώροφα  και τριώροφα σπίτια σκαρφαλώνουν μέχρι την κορφή του λόφου κοιτώντας τη θάλασσα. Η ναυτοσύνη των ντόπιων έχει επηρεάσει την αρχιτεκτονική των οικοδομών. Ο εισαγόμενος νεοκλασικισμός ολοφάνερα επέβαλε τα χαρακτηριστικά του στ’ αρχοντόσπιτα, αλλά και στα λαϊκά σπίτια παρόλο που είχε ν’ ανταγωνισθεί τα παραδοσιακά στερεοελλαδίτικα πρότυπα.

Αξίζει να επισκεφθείς το Ναυτικό και Ιστορικό μουσείο, το πρώτο του είδους στην Ελλάδα που συστάθηκε το 1928 με προτροπή του κοινοτάρχη Ευθύμιου Βλάμη. Είναι μια αξιέπαινη προσπάθεια του δήμου και των κατοίκων οι οποίοι με προσωπική συνδρομή, το ολοκλήρωσαν σε βάθος χρόνου. Άλμπουρα, ακρόπρωρα, τιμονιέρες, άγκυρες, εξάντες, κιάλια, ναυτικά εργαλεία, ημερολόγια καταστρώματος, χάρτες, όλα ενθυμήματα της ναυτικής κληρονομιάς του Γαλαξιδιού, εκθέτονται με θαυμάσιο τρόπο στις αίθουσές του. Σκούνες, μπρατσέρες, μπρίκια και λόβερ (τύποι ιστιοφόρων), κάποια πιστά αντίγραφα φτιαγμένα σε μινιατούρες, άλλα αποτυπωμένα σε ζωγραφικούς πίνακες εντυπωσιάζουν το ίδιο με την αισθητική τους αρμονία και την ποικιλία τους ακόμα και τον πιο «αδιάβαστο» επισκέπτη.

Το σεργιάνι στο Γαλαξίδι ποτίζει αρμύρα μέχρι και το τελευταίο σου κύτταρο. Περπατώντας στα σοκάκια πάνω από την παραλιακή, η θάλασσα σού ρίχνει γαλανές ματιές καθώς παίζει κρυφτό με τους τοίχους των σπιτιών, όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα. Ο οικιστικός ιστός απλώνεται σε όλη τη χερσόνησο δίνοντας τη δυνατότητα στο μάτι να εποπτεύει σφαιρικά τη θάλασσα σε όποιο σημείο και αν βρίσκεσαι. Ακόμα κι εκεί, ψηλά στο λόφο, όταν δεν θα τη βλέπεις, κάθε γωνιά του Γαλαξιδιού θα σου τη θυμίζει. Οι πλατείες, οι εκκλησιές, τα νεοκλασικά καπετανόσπιτα, οι σκουριασμένες άγκυρες, όλα απομεινάρια του θαλασσινού παρελθόντος, φέρνουν στο νου σου εικόνες από κάποιες καλές μέρες μιας άλλης εποχής όπου το Γαλαξίδι ζούσε από τη θάλασσα και ευημερούσε. Σήμερα όλα είναι διαφορετικά. Αν και το λιμάνι είναι γεμάτο από πολύχρωμες ψαρόβαρκες και καΐκια, η ναυτοσύνη των ντόπιων περιορίζεται πια στο ψάρεμα για τον επιούσιο. Ο τουρισμός είναι η πρόκληση των τελευταίων ετών που έχει μπει δυναμικά στη ζωή των κατοίκων όλες τις εποχές του χρόνου, χωρίς ευτυχώς όμως να έχει ανατρέψει τις ισορροπίες. Ο παραδοσιακός χαρακτήρας του οικισμού έχει διατηρηθεί ευτυχώς αναλλοίωτος και τελικά αυτό θα πρέπει να είναι το ζητούμενο της τουριστικής ανάπτυξης.

Copyright text : Germaine Alexakis 

Copyright photos : Theo Athanasiadis / ViewsOfGreece 

 Discover the real Greece with the experts in travel photojournalism

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους κειμένων ή και των φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του δημιουργού, σύμφωνα με τον νόμο Ν.2121/1993 και τη διεθνή σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το ν. 100/1975).  Η Πνευματική ιδιοκτησία ανήκει στον δημιουργό και αποκτάται χωρίς καμιά διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της.

• village
• water
• Γαλαξίδι
• ιστιοφόρα
• λιμάνι
• Φωκίδα